کیان آنلاین: لیلا فرهادی: به نظر می‌رسد زمان بندی تشکیل صف‌های طولانی پشت مرز آستارا با تیره شدن روابط ایران و آذربایجان نسبت مستقیم دارد. سامانه الکترونیکی نوبت‌دهی به کامیون‌های عبوری روزانه ۴ تا ۵ ساعت قطع می‌شوند و همین مساله عبور کامیون‌ها از مسیر باریک و خطرناک پل قدیمی آستارا به آذربایجان را با مشکل مواجه می‌کنند. رویکرد رسانه‌های نزدیک به دولت جمهوری آذربایجان نسبت به این اتفاق نشان می‌دهد باکو از این اختلال سود سیاسی برده است.
وضعیت گمرک ایران در مرز مشترک با آذربایجان
اتفاقی که در مرز مشترک ایران و آذربایجان در آستارا در حال وقوع است، اتفاق جدیدی نیست. ظرفیت پایانه جاده‌ای آستارا ۳۰۰ کامیون در روز است، اما به دلیل آنچه رسانه‌های نزدیک به سپاه و دولت «سنگ‌اندازی کشور آذربایجان» خوانده شده، تاکنون در اغلب موارد امکان استفاده کامل از این ظرفیت وجود نداشته است.
در اصل مشکلات اساسی این مسیر ترانزیتی از نیمه دوم سال ۱۳۹۹ آغاز و پس از درگرفتن جنگ قره باغ میان آذربایجان و ارمنستان، تشدید شد. محدودیت‌های سال ۹۹ که به دلایلی همچون «کشف مواد مخدر» در بار کامیون‌های عبوری ایران، از سوی آذربایجان اعمال شده بود، عبور کامیون‌ها را از حدود ۲۵۰ کامیون در روز به زیر ۳۰ کامیون در روز کاهش داد.
این بار هم موضوع مشابه سال ۹۹ است. چند هفته از تشکیل صف‌های طولانی کامیون‌های حمل بار کالا‌های صادراتی در گمرگ آستارا گذشته و هنوز مشکل رفع نشده است. این صف‌ها عمدتا به صاحبان کالا‌های فسادپذیری که از طریق گمرک آستارا به روسیه می‌روند خسارت زده و بار این کامیون‌ها را فاسد کرده است.
قطعی چند ساعته سامانه گمرک آستارا
ظاهرا مشکل از سامانه نوبت‌دهی الکترونیکی کامیون‌هاست. به گفته یک منبع آگاه، این سامانه روزی ۴ تا ۵ ساعت قطع می‌شود و هر چند گمرک آستارا به صورت ۲۴ ساعته کار می‌کند، اما به دلیل باریکی و گنجایش کم پل آستارا به آذربایجان، این وقفه ۴ تا ۵ ساعته به معنای تشکیل صف‌های طولانی پشت گمرک است.
شهرستان مرزی بندر آستارا در منتهاالیه غرب استان گیلان سه مرز زمینی، دریایی و ریلی با جمهوری آذربایجان دارد. قرار است راه زمینی جدیدی به موازات راه آهن بین دو کشور، به عنوان چهارمین مسیر ارتباطی ایران و این کشور همسایه ساخته شود که بار پل قدیمی کنونی را کاهش دهد.
پل کنونی بین آستارا و آذربایجان یک پل قدیمی و خطرناک است که هر ۶ دقیقه تنها دو کامیون می‌تواند از آن عبور کند. قطعی ۴ تا ۵ ساعته سامانه نوبت‌دهی این روند را مختل کرده و سبب ایجاد صف‌های طولانی پشت مرز شده است.
روابط ایران و آذربایجان چه تاثیری بر مبادلات تجاری دو کشور گذاشته است
تشکیل صف‌های طولانی پشت مرز با تیره شدن روابط ایران و آذربایجان نسبت مستقیم داشته است. از ابتدای پاییز امسال روابط ایران و آذربایجان در پی برگزاری یک رزمایش نظامی در مرز آذربایجان تیره شده است. ایران معتقد است آذربایجان با درخواست ایجاد دالان زنگزور از نخجوان به سرزمین اصلی آذربایجان قصد تغییر مرز‌های بین المللی را دارد. جلوگیری از این اتفاق در راس سیاست‌های تهران در قبال باکو قرار گرفته است.
در پی برگزاری این رزمایش در مرز ارس، رزمایش مشابهی با همکاری ترکیه در سمت آذربایجان برگزار شد. سیر برگزاری رزمایش‌های نظامی و اظهارات الهام علی‌اف علیه ایران به تنش‌ها میان دو کشور دامن زده است. اختلال در مرز آستارا به این دلیل اهمیت دارد که بیشترین صادرات ایران به روسیه از مسیر زمینی کشور آذربایجان می‌گذرد و هر گونه مانعی در این راه به منزله ایجاد مانع بر سر راه صادرات کالا به روسیه است.
رسانه‌های جمهوری آذربایجان چه می‌گویند؟
ظاهرا جمهوری آذربایجان به خوبی از اهمیت این مرز باخبر است. خبرگزاری ترند جمهوری آذربایجان ۴ ژانویه امسال گزارشی درباره اهمیت مرز‌های مشترک ایران و آذربایجان در تعاملات تجاری ایران و روسیه نوشته است. بر اساس این گزارش ایران و روسیه که هر دو تحت تحریم‌های غرب هستنند به نوعی در تلاش برای تقویت روابط تجاریشان هستند و در این مسیر از نقش غیر قابل چشم‌پوشی آذربایجان هم باخبرند.
این رسانه در ادامه با اشاره به فروش پهپاد‌های ایرانی به روسیه نوشته این دو کشور مرز مشترک زمینی ندارند و مجبورند از طریق آذربایجان ارتباط برقرار کنند بنابراین بیشتر کامیون‌های حمل بار، مواد اولیه و تقریبا همه چیز از مرز مشترک ایران و آذربایجان عبور می‌کند.
به گزارش ترند، روزانه نزدیک به ۱۰۰ تا ۲۰۰ کامیون از مرز آستارا عبور می‌کند و ایران به طور مستمر صادراتش را از طریق این گمرک مرزی افزایش داده است. این خبرگزاری که نزدیک به دولت الهام علی‌اف است مساله دالان زنگزور را به موضوع ترانزیت کامیون‌ها از طریق آذربایجان گره زده و به نوعی گروکشی کرده است.
در یادداشت ترند تاکید شده که آذربایجان تحت رهبری الهام علی‌اف سعی دارد بعد از آزادی سرزمین‌هایش، اهمیت ترانزیتی کشور را به عنوان یک هاب تجاری تقویت کند و از همین روست که کار‌های عمرانی در مناطق اقتصادی زنگزور و قره باغ را آغاز کرده و دو فرودگاه در این مناطق در حال احداث است.
بر اساس گزارش ترند با باز شدن بالقوه مسیر کوریدور زنگزور، فرصت‌های فوق العاده‌ای برای ایران، روسیه و آذربایجان در مسیر کوریدور شمال جنوب ایجاد خواهد شد. به عبارت دیگر آذربایجان با باز کردن این مسیر به دیگر کشور‌ها این فرصت را خواهد داد که روبط جدیدی با هم آغاز کنند.
البته ترند به اهمیت تقویت روابط با روسیه و ایران هم تاکید کرده و گفته هم از حیث سیاست خارجی هم درآمد، آذربایجان از تقویت این روابط سود برده اما هم ایران و هم روسیه می‌دانند که بدون آذربایجان نمیتوانند جایگاهشان را در منطقه به عنوان بازیگران اصلی حفظ کنند.
احتمال عمدی بودن قطعی سامانه گمرک
یک منبع آگاه به کیان‌آنلاین گفته مشخص نیست قطعی این سامانه که از سمت جمهوری آذربایجان انجام می‌شود، سهوی است یا عمدی، اما گزارش‌هایی از این دست در رسانه‌های آذربایجانی شائبه دست داشتن باکو در مختل شدن گمرک آستارا را تقویت کرده است.