کیان آنلاین – شیوا سپهری: بعد از سال ۹۸ گرانی بنزین اصولا یک چالش سیاسی امنیتی خواهد بود تا موضوعی صرفاً اقتصادی! مردم بعد از گرانی یک شبه بنزین در دولت حسن روحانی هر خبری مبنی بر مشکل تامین سوخت در کشور را مقدمه‌چینی دولت و مجلس برای گرانی بنزین بر می‌شمارند. اگرچه مشکل تامین سوخت خود یک مشکل جدی است. به ویژه که حالا چهار سال از آخرین باری که دولت حسن روحانی قیمت بنزین را یک شبه سه برابر کرد می‌گذرد. هر بار نیز قیمت پایین بنزین کشور نسبت به قیمت آن در سایر کشورها دلیل اصلی گرانی بنزین عنوان می‌شود. پس از اعلام تعطیلی دو روزه در کشور به طوریکه حتی بانک‌ها نیز تعطیل شده بودند، شایعاتی مبنی بر تصمیم دولت برای اصلاح قیمت و سهمیه‌بندی بنزین منتشر شد.
با اینحال مساله فقط شایعات نبودند. بلکه برخی مصاحبه‌ها و اخباری حول قیمت بنزین این ظن را در جامعه تقویت می‌رد که شاید دولت ابراهیم رئیسی نیز مثل دولت قبل یک شوک درمانی در پیش داشته باشد. خبرها حاکی از این بود که تراز تولید و مصرف بنزین در تیر ماه ۱۳ میلیون لیتر منفی بوده است. جالب اینکه زمستان سال گذشته خبر واردات بنزین روسی را اولین بار رویترز اعلام کرد. این خبرگزاری نوشت که روسیه در ماه‌های بهمن و اسفند ۱۴۰۱ حدود ۳۰ هزار تن بنزین و گازوییل به ایران ارسال کرده است. این درحالی است که ایران تا چند سال پیش از صادرکنندگان بنزین منطقه به شمار می‌آمد. طی این مدت حتی آستانه ۱۰۰ میلیون لیتر روزانه را در برخی از روزها پشت سر گذاشتیم.
اخیراً نیز علی زیار، معاون مدیرعامل شرکت ملی و پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی به رسانه‌ها گفت: « در سال‌های گذشته حداکثر رشد مصرف سالانه ۷ درصد بوده است اما امسال به‌یکباره به ۲۰ درصد رشد مصرف رسیده‌ایم یعنی از متوسط مصرف ۱۰۴ میلیون لیتر سال گذشته؛ امروز به ۱۲۴ میلیون لیتر رسیده‌ایم. حال سوال اینکه آیا می‌توان یک‌شبه برای این میزان رشد تقاضا پالایشگاه ساخت؟ آیا منابع آن وجود دارد؟ پاسخ اینکه حتی اگر منابع هم موجود باشد نمی‌توان یک‌شبه پالایشگاه ساخت و به این میزان تقاضا پاسخ داد، اگر همین رویه ادامه داشته باشد و سال به سال هم رشد مصرف به این شکل صعودی باشد و با این خودروهای پرمصرف واقعا به ناکجاآباد می‌رویم. بنابراین یا باید واردات انجام شود و یا اینکه مصرف مدیریت شده و با تولید همخوانی داشته باشد.»
این روزها اگرچه دولت مرتباً خبر افزایش قیمت بنزین را تکذیب می‌کند اما افکار عمومی نسبت به اخبار افزایش قیمت بنزین به شدت حساس شده است و این روزها نیز اخباری مرتبط با مصرف بنزین در کشور می‌شنویم. اردیبهشت ماه فریدون عباسی عضو کمیسیون انرژی مجلس در این رابطه به رسانه‌ها گفته بود که در ماه‌های گذشته استفاده از ذخایر استراتژیک برای جبران ناترازی شدت گرفته است. اگرچه سید ابراهیم رییسی در برنامه تلویزیونی تاکید کرده بود که برنامه‌ای برای تغییر قیمت سوخت نداریم، هنوز هم افکار عمومی احتمال افزایش قیمت بنزین را از نظر دور نمی‌دارد.
همه خبرها درباره گرانی بنزین
اواخر تیر ماه بود که مصطفی نخعی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره گمانه‌ها مبنی بر سه نرخی شدن قیمت بنزین گفته بود: «متاسفانه هر از چندگاهی چنین شایعاتی در رسانه‌ها و فضای مجازی پخش می‌شود، اما به عنوان سخنگوی کمیسیون انرژی از مردم می‌خواهم به هیچ عنوان به شایعه‌ها توجه نکنند چراکه هیچ تغییر و افزایشی در قیمت سوخت بنزین و گازوییل در سال ۱۴۰۲ اتفاق نخواهد افتاد.»
بخشی از این احتمالات و گمانه‌زنی‌ها، به اجرای آزمایشی عرضه سوخت از طریق کارت بانکی برمی‌گشت. اواسط تیرماه مدیر سامانه هوشمند سوخت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی از اجرای طرح آزمایشی عرضه سوخت از طریق کارت بانکی در یک جایگاه شهر تهران خبر داد و گفت: «در صورت موفقیت‌آمیز بودن مراحل آزمایشی و صدور مجوزها، در مرحله نخست این طرح، توزیع بنزین سوپر از طریق کارت بانکی آغاز خواهد شد. قرار شد این طرح در یک جایگاه به‌صورت پایلوت در شهر تهران اجرایی شود.»
از سوی دیگر روز گذشته معاون مدیرعامل شرکت ملی و پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی از مشکل دولت در تامین بنزین کشور گفت. به گفته او در تیر ماه ۱۳ میلیون لیتر بنزین بیش از تولید ماهانه کشور مصرف شده است و همین موجب می‌شود تا مجبور باشیم از ذخایر استراتژیک کشور برداشت کنیم. او در این خصوص چاره را در واردات یا افزایش قیمت بنزین دانسته بود.
چندی پیش وزیر کشور نیز در پاسخ به پرسشی درباره احتمال افزایش قیمت بنزین، اظهار کرده بود: «این موضوع کاملاً شایعه است و خلاف واقعیت؛ هیچ افزایش قیمتی نخواهیم داشت.»
داوود منظور، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور نیز چند روز پیش در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «یکی از تصمیمات سخت پیش روی تیم اقتصادی دولت، تقویت ثبات و پیش‌بینی‌پذیری در اقتصاد و پرهیز از هرگونه شوک‌درمانی است. سیاست‌های غیرقیمتی انرژی می‌تواند بدون ایجاد تکانه‌های جدید به بهینه‌سازی مصرف انرژی کمک کند.»
در خرداد ماه نیز که بحث بنزین سه نرخی در کشور بالا گرفت، رمضانعلی سنگدوینی، عضو کمیسیون انرژی گفته بود: « فعلا هرگونه افزایشی در نرخ فراروده‌ها از جمله بنزین تکذیب می‌شود.»
بحران بنزین تقصیر دولت است یا مردم؟
درست است که افزایش مصرف بنزین در کشور از جمله به عوامل مختلفی بستگی دارد و عمدتاً با شنیدن این جمله مردم را متهم می‌کنیم، اما شاید جالب باشد که بدانید بخشی از افزایش مصرف سوخت در کشور به خودروسازها مربوط است و در صورتیکه خودروهای داخلی بی‌کیفیت نبودند، با همین شرایط یک سوم مقدار فعلی مصرف بنزین در کشور بود.
تجهیزات خودرویی ما ۳ برابر نرم جهانی مصرف سوخت دارند. حتی خودروهای جدیدتر سوخت بیشتری نسبت به خودروهای قدیمی مصرف می‌کنند. در واقع این بدان معنا است که اگر همین الان خودروهای با کیفیت داشتیم، حتی اگر قیمت بنزین سه برابر نرخ فعلی بود، مردم همین مبلغ را به جایگاه‌های سوخت پرداخت می‌کردند اما حالا تقاص این بی‌کیفیتی خودرو در کشور را مردم باید پرداخت کنند. در واقع دولت‌ها از آنجا که توان کارآمدی ندارند، معمولاً مردم را مقصر جلوه می‌دهند. سال‌ها بستن درهای کشور برای جلوگیری از واردات خودرو موجب شده است تا خودروسازها بی دغدغه خودروهای بی‌کیفیتی را به بازار وارد کنند و نبود رقابت‌پذیری در حوزه خودرو شرایط را به جایی رسانده که مصرف بنزین خودروها تبدیل به یک عامل بحرانی در کشور شده است و مجبوریم برای تامین بنزین در کشور دست به واردات بنزین روسی بزنیم.
هرچه هست گرچه تا کنون بارها تغییر در قیمت و سهمیه بنزین تکذیب شده است، اما به نظر می‌رسد تصمیم دولت در رابطه با جمع‌آوری کارت‌های سوخت نهایی است و مردم نیز نسبت به کوچکترین اخبار درباره بنزین حساس شده‌اند. اگرچه قیمت فعلی بنزین نیز در مقایسه با نرخ جهانی فاصله دارد و نرخ‌ها واقعی نیستند.