کیان آنلاین – ریحانه شریفی: اینکه ایران چگونه توانسته تولید خود را با وجود تحریم های آمریکا افزایش دهد بحث برانگیز است. بلومبرگ در گزارشی به قلم «خاویر بلاس» ستون‌نویس حوزه انرژی این نشریه سعی کرده برای این ابهام پاسخی پیدا کند.
بلاس در یادداشت خود می گوید: جو بایدن پس از یک سری حملات آخر هفته علیه نیروهای آمریکایی در خاورمیانه، با مقصر دانستن شبه نظامیان مورد حمایت ایران، قول داده که «همه کسانی را که مسئول هستند، مورد بازخواست قرار دهد». او گفته که پاسخ آمریکا”در زمان و به شیوه ای که ما انتخاب می کنیم” خواهد بود.
بدون شک پنتاگون گزینه های نظامی را به کاخ سفید ارائه خواهد کرد. اما روش دیگری برای پاسخ دادن وجود دارد: شیر دلار نفتی را ببندید.
طی یک سال گذشته، ایران توانسته است تولید نفت خود را به بالاترین حد در پنج سال اخیر یعنی حدود 3.2 میلیون بشکه در روز برساند و در این فرآیند میلیاردها دلار درآمد کسب کند. و این در حالی است که تحریم‌های شدید ایالات متحده، حداقل روی کاغذ، دقیقاً صنعت نفت ایران را هدف قرار داده است.
بلومبرگ در پاسخ به این سوال که ایران چقدر پول اضافی از نفت به دست می آورد؟ گفته: نمی‌توانیم مطمئن باشیم، اما محاسبات نشان می‌دهد که ایران سال گذشته به لطف تولید نفت بالاتر، بیش از 10 میلیارد دلار به جیب زده است.
بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی، ایران در سال 2023 به طور متوسط 445 هزار بشکه در روز بیشتر از سال قبل از آن تولید کرده است. به این ترتیب، ایران دومین منبع بزرگ رشد تولید نفت جهان در سال گذشته بود و پس از نفت شیل آمریکا بوده است.
نفت خام برنت، معیار جهانی نفت، در سال گذشته به طور متوسط 82 دلار در هر بشکه بود. اما تهران مجبور است نفت خام خود را با تخفیف به خریداران کشورهایی مانند چین بفروشد.
نویسنده یادداشت بلومبرگ میگوید: فرض محافظه کارانه من این است که ایران نفت خام را با تخفیف 20 دلاری در هر بشکه فروخته است که در نتیجه میانگین قیمت سالانه نفت ایران 62 دلار در هر بشکه بوده است. این مقدار به منزله 10 میلیارد دلار درآمد نفتی است. اما موارد بیشتری نیز وجود دارد: سال گذشته، ایران حدود 80 میلیون بشکه نفت خام و سایر فرآورده های نفتی را که در انبارهای نفتکش نگهداری می کرد فروخت. این فروش احتمالا نزدیک به 5 میلیارد دلار اضافی برای ایران به دنبال داشته است.
اینکه ایران چگونه توانسته است تولید خود را با وجود تحریم های آمریکا افزایش دهد بحث برانگیز است؛ اما تفکر را می توان سه نظریه کلی برای آن در نظر گرفت: یکی اینکه واشنگتن چشم خود را بر اجرای تحریم ها بسته و از جریان دلارهای نفتی به عنوان هویج برای آوردن ایران به میز مذاکره برای توافق هسته ای جدید استفاده می کند. از زمان روی کار آمدن بایدن، تولید ایران نزدیک به 50 درصد افزایش یافته است. نفت اضافی ایران به کاهش قیمت بنزین در آستانه انتخابات آمریکا هم کمک کرده است.
نظریه دوم می گوید که دولت بایدن مجبور شده با شیطان پیمان ببندد. سال گذشته، اولویت در واشنگتن کاهش قیمت نفت بود تا به توانایی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه برای جنگ علیه اوکراین آسیب برساند و تولید بیشتر ایران تنها راه برای انجام این کار بود.
نظریه سوم می گوید که ایران هوشمندتر شده و راه هایی برای دور زدن تحریم ها پیدا کرد و واشنگتن نتوانسته این شکاف ببندد.
در هر صورت، به نظر می رسد کاخ سفید به مبارزه ایران علیه آمریکا کمک مالی می کند.
در واقع، هر سه نظریه نقش داشته اند. مطمئناً ایران از بازار سیاه رو به رشد نفت برای دور زدن تحریم ها استفاده کرده است. با این حال، در عین حال، ما شاهد تلاش زیادی در واشنگتن برای سرکوب این اقدامات نبوده‌ایم. برای مثال، در ماه نوامبر، کاخ سفید وعده داد که صادرات نفت ایران را کاهش خواهد داد. اما از آن زمان تاکنون هیچ اتفاقی نیفتاده است که نشان دهد دولت بایدن به طور جدی در تلاش برای سرکوب است. و البته سیاست خارجی به هم ریخته است. سال گذشته، واشنگتن ممکن است به این نتیجه رسیده باشد که دستیابی به هدفش برای آسیب رساندن به روسیه مستلزم پذیرش کمک به ایران است.
اگر این فرضیه ها درست باشد، کاهش تولید نفت ایران باید امکان پذیر باشد. کافیست آمریکا نیروی تحریم های خودش را دوباره آزاد کند. برای شروع می تواند با تحریم همه نفتکش های به اصطلاح در سایه که به کشورهایی مانند روسیه، ایران و ونزوئلا خدمات رسانی می کنند، شروع کند.
اگر هیچ اقدامی صورت نگیرد، جمهوری اسلامی روز به روز به درآمد بیشتری دست پیدا خواهد کرد. آژانس بین المللی انرژی در آخرین گزارش ماهانه خود هشدار داد: اگر ایران بتواند نرخ های اخیر تولید خود را حفظ کند، می تواند برای چهارمین سال متوالی رشد سالانه را در سال 2024 ثبت کند.
اما هدف قرار دادن تولید نفت ایران دو مشکل اساسی دارد. اولین مورد این است که تهران ممکن است از نمایندگان خود برای مختل کردن خطوط کشتیرانی نفت، به ویژه تنگه هرمز، که خلیج فارس را به دریاهای آزاد متصل می کند، استفاده کند. دوم این است که قیمت نفت به دلیل کاهش تولید جهانی افزایش می‌یابد و با افزایش درآمد نفتی روسیه، روسیه هم تقویت خواهد شد. با این حال، خطر دوم را می توان با تشویق متحدان در خاورمیانه، مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی، برای جبران هرگونه افت کاهش تولید، جبران کرد.
روز دوشنبه، ایران تلاش کرد تا از حملات صورت گرفته در اردن خود را دور نگه دارد زیرا خوب می داند که کاخ سفید احتمالاً تلافی خواهد کرد. ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: گروه های مقاومت در منطقه از جمهوری اسلامی ایران دستور نمی گیرند. شاید او راست میگوید، اما آنچه غیرقابل‌تردید است این است که چنین شبه‌نظامیانی پول و سلاح‌های ایران را می‌گیرند. همانطور که ضرب المثل سیاسی قدیمی می گوید، رد پول را دنبال کنید. در این مورد، به معنای رد دلارهای نفتی است.