کیان آنلاین – رایان حسینی: این هفته، نامه افزایش حقوق کارکنان گمرک و درخواست برقراری فوق‌العاده ویژه رسانه‌ای شد. به تازگی ذبیح‌الله سلمانی معاون امور مجلس وزارت اقتصاد طی مکاتبه‌ای با رئیس کل گمرک خواستار بررسی درخواست تعدادی از کارکنان گمرک برای افزایش حقوق و برقراری فوق‌العاده خاص پرسنل مذکور شد.
گمرک علاوه بر نقشش در تنظیم و نظارت بر واردات و صادرات، یکی از منابع درآمدی مهم برای دولت نیز محسوب می‌شود. دولت همواره تلاش می‌کند خزانه خود را به وسیله این درآمد‌های گمرکی تقویت کند. درآمد‌های گمرکی پس از نفت و مالیات، سومین منبع درآمدی کشورند. از آنجایی که این نهاد بسیار درآمدزاست، به طور طبیعی به یکی از گلوگاه‌های فساد در کشور هم تبدیل شده است.
جایگاه ایران در شاخص جهانی فساد
موضوع فساد در گمرک هم همواره یکی از موارد مورد توجه دستگاه‌های نظارتی بوده است. یکی از مکانیزم‌های کنترل فساد در گمرک، رسیدگی به وضعیت معیشتی کارکنان این نهاد است. در موضوع مبارزه با فساد، رتبه ایران در جهان، تاسف‌بار است. شاخصی تحت عنوان «شاخص ادراک فساد» یا CPI وجود دارد که هر ساله رشد فساد در ۱۸۰ کشور جهان را ارزیابی می‌کند.
سازمان شفافیت بین‌الملل، با استفاده از شاخص ادراک فساد، کشورها را برحسب میزان فساد موجود در میان مقامات دولتی و سیاستمداران‌شان رتبه‌بندی می‌کند. این شاخص که هرساله منتشر می‌شود، به وسیله معیار‌های تعیین‌شده سازمان جهانی شفافیت بین‌الملل و دانشگاه پاساو در آلمان (Universität Passau) محاسبه می‌شود.
رتبه ایران در شاخص ادراک فساد
سازمان بین‌المللی شفاف‌سازی در ۱۸۰ کشور جهان دفتر داشته و گزارش‌های سالانه خود را بر پایه معیار‌هایی از جمله بررسی مدیریت دولتی در کشورها، شرایط دسترسی شهروندان به خدمات عمومی، ساختار حقوقی و قضاییِ حاکم در کشورها و موقعیت بخش خصوصی تهیه می‌کند.
مدیر اجرایی سازمان بین‌المللی شفاف‌سازی اعتقاد دارد «این تنها دولت نیست که مسئول کاهش فساد است. مجلس، نهاد‌های مدنی، صاحبان مشاغل، رسانه‌ها و حتی شهروندان عادی نیز در کاهش فساد مسئول هستند. از آنجا که فساد برای همه نامطلوب است، مبارزه با آن نیز یک مسئولیت مشترک است.»
بر اساس آمار‌های منتشر شده در شاخص CPI، در سال ۲۰۲۳ کشور دانمارک بهترین رتبه را از نظر مبارزه با فساد دریافت کرده است. ایران با امتیاز ۲۴ در این شاخص از بین ۱۸۰ کشور، در رتبه ۱۴۹ قرار گرفته است.
مطالعه پژوهشکده سامانه‌های هوشمند کاربردی دانشگاه تهران در موضوع آسیب‌شناسی فرآیند گمرگ کشور سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد در حال حاضر باوجود اهمیت کار کارشناسان گمرکی، حقوق دریافتی یک کارشناس از چیزی که باید باشد کمتر است.
ایران یکی از کم‌ارزش‌ترین ارز‌های دنیا را در اختیار دارد و متناسب با آن، رتبه ایران در میانگین حقوق کارکنان هم در مقایسه با جهان بسیار پایین است.
میانگین حقوق کارکنان گمرک ایران در مقایسه با جهان
«نامبئو» پایگاه داده جهانی در صربستان است که شاخص قیمت مصرف‌کننده، آمار جرم و جنایت و جنایت و کیفیت مراقبت‌های بهداشتی و میانگین حقوق در جهان را جمع‌آوری می‌کند.
نامبئو که در آوریل ٢٠٠٩ به عنوان یک «پایگاه داده مشترک آنلاین» تاسیس شد و کاربران می‌توانند با آن «اطلاعات مربوط به هزینه زندگی را بین کشورها و شهر‌ها» به اشتراک گذاشته و مقایسه کنند. از آنجایی که داده‌های این پایگاه بر اساس اطلاعات کاربران، به انضمام اطلاعات بارگزاری شده در فضای وب است، برخی به نتایج مقایسه‌ها در این وبسایت انتقاد می‌کنند اما همچنان برای مقایسه شاخص قیمت‌ها، وبسایت نسبتا قابل قبولی است.
بر اساس این شاخص، رتبه ایران از حیث میانگین حقوق ماهانه ۸۹ از مجموع ۹۴ کشوری است که مورد بررسی قرار گرفته‌اند. ایرانی‌ها با ۲۲۰ دلار در ماه بعد از نپال، ونزوئلا، سریلانکا، مصر و پاکستان، کمترین حقوق ماهانه را دریافت می‌کنند.
بانک جهانی آپریل ۲۰۲۱ در نشریه دفتر اقتصادی «منطقه اروپا و آسیای مرکزی» گزارشی درباره اثر نابرابری حقوق و ارتباط آن با فساد منتشر کرد. اگرچه برنامه‌های مبارزه با فساد در نهاد‌های حیاتی مانند گمرک نباید بر افزایش حقوق کارکنان متمرکز باشد، اما موضوع اهمیت بهره‌مندی کارکنان نهاد‌های حساس از حداقل درآمد و رفاه معشیتی، غیر قابل انکار است. نتایج تحقیقات بانک جهانی نشان می‌داد که نابرابری دستمزد در بخش دولتی نقش تعیین کننده‌ای بر اثربخشی سیاست‌های مبارزه با فساد دارد.