به گزارش کیان آنلاین- گروه نفت و انرژی- الهام زادمهر- اگر بخواهیم در مورد سوآپ توضیحی کلی و قابل فهم بیان کنیم باید بگوییم که سوآپ در تجارت گاز طبیعی به عنوان یکی از روش‌های صادرات، ترانزیت و انتقال این منبع انرژی شناخته می‌شود که در آن، مقدار مشخصی گاز از یک مبدأ وارد کشور شده و سپس به ازای همان مقدار، گاز طبیعی در مقصد به خریدار یا گیرنده تحویل داده می‌شود. کشوری که گاز را سوآپ می‌کند، از این طریق هزینه‌ای را به عنوان حق سوآپ دریافت می‌کند.
مهم ترین مزیت سوآپ را می توان اثبات امنیت و توانایی کشور در انتقال انرژی دو کشور مختلف دانست. گفتنی است سوآپ با ترانزیت و انتقال گاز با خط لوله تفاوت هایی دارد. در انتقال گاز از طریق سوآپ همانند ترانزیت، از خط لوله استفاده می‌شود اما بر خلاف ترانزیت، سوآپ توسط چند کشور همسایه امکان‌پذیر است. در سوآپ کشور واسطه می‌تواند انرژی دریافتی از کشور مبدا را به مصرف داخلی خودش برساند و سپس به همان میزان از انرژی خود را به کشور مقصد بدهد اما در دیگر فصول سال که چندان نیازمند این انرژی نیست. ترانزیت هزینه‌بر است و سوآپ برای صادرکنندگان انرژی منطقی‌تر خواهد بود. ذکر این نکته که تحریم‌ها سدی بر راه سوآپ نیست و می توان با وجود تحریم نیز به راحتی نقش سوآپ بودن اجرایی گردد .
تاریخچه سوآپ گازی در کشورمان به توافق سال ۲۰۰۴ با آذربایجان برمی‌گردد. طبق این قرارداد ۲۵ ساله، ایران متعهد شد تا معادل گاز دریافتی از آذربایجان، به جمهوری نخجوان گاز تحویل دهد. حجم این سوآپ در سال ۲۰۱۷ بالغ بر ۰.۶ میلیارد مترمکعب بوده است.
ایران یکی از طولانی ترین مرزها را در آسیای غربی دارد. کشورمان با عراق، افغانستان، ترکیه، آذربایجان، پاکستان، ارمنستان، ترکمنستان خط مرزی خاکی مشترک دارد؛ در خط مرزی دریایی نیز عمان، قطر، کویت، امارات، بحرین و عربستان با ایران دارای مرز مشترک هستند. در واقع موقعیت راهبردی کشورمان در منطقه ای که به عنوان شاهراه ترانزیتی شناخته می شود دال بر این امر است که ایران می تواند با ایفای نقش کلیدی از پتانسیل بی نظیر خود برای نقل و انتقال انرژی استفاده کند.
دیپلماسی انرژی نیازمند اهتمام ویژه دولتمردان
حرکت دولت به سمت فعال کردن دیپلماسی انرژی نوید این را می دهد که کشورمان به جایگاهی که شایسته آن است فارغ از تحریم های صورت گرفته دست یابد.
طی یک سال گذشته با تلاشهای دولت قراردادهایی دوجانبه و چندجانبه با کشورهای همسایه امضاء شد.
در بین این قراردادها، قراداد سوآپ گاز ترکمنستان، ایران و آذربایجان که در هفتم آذر سال گذشته به امضاء رسید به چشم می خورد.
بر اساس اظهارات وزیر نفت، در قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز ترکمنستان، ایران و آذربایجان سالانه کشورمان نزدیک به ۱.۵ تا ۲ میلیارد متر مکعب گاز را از ترکمنستان در منطقه سرخس دریافت می‌کند و در منطقه آستارا به آذربایجان تحویل می‌دهد. گاز دریافت شده از ترکمنستان داخل کشور به مصرف استان‌های خراسان رضوی، جنوبی، شمالی و گلستان و سمنان می‌رسد و به ازای همان مقدار، گاز تولید شده در ایران به جمهوری آذربایجان تحویل داده می‌شود.
چگونه ایران می‌تواند از روسیه استفاده کند؟
به گزارش کیان آنلاین، ایران با توجه به شرایط خاص راهبردی و همسایگی با چندین کشور منطقه و همچنین داشتن زیرساخت های مناسب برای ترانزیت و همینطور دارا بودن منابع عظیم گازی موقعیت بی نظیری به عنوان کشوری که پتانسیل سوآپ دارد به خود اختصاص داده است. که این امر به خودی خود می تواند ضامن امنیت انرژی و ارزآوری برای کشورمان باشد.
به گزارش کیان آنلاین و به نقل از خبرگزاری برنا، در شرایط فعلی، امکان صادرات گاز روسیه به اروپا وجود ندارد و مسکو به دنبال راهکارهای جایگزین برای فروش گاز مازاد خود است، استفاده از ظرفیت ایران گزینه مناسبی به شمار می رود.
زیرساخت های این کار تا حدی وجود دارد و منطقه جنوب غرب آسیا و به طور خاص کشور ایران می تواند در این ارتباط برای روسیه کمک کننده باشد. ترکمنستان و آذربایجان با ایران دارای خط لوله بوده و به روسیه متصل هستند. در صورتی که بازسازی‌های جزئی انجام شود، می توان در کوتاه مدت حدود 20 الی 30 میلیارد مکعب از مازاد گاز روسیه را وارد کرد.
در بازه‌ی میان مدت چهار ساله نیز با احداث خط لوله می توان این ظرفیت را تا دو برابر افزایش داد. البته بهتر است به گاز روسیه خریداری و با قیمت بالاتر، گاز دریافتی صادر شود. به این ترتیب، مشتری های ایران حفظ شده و بازارهای بالقوه خود را از دست نمی دهد. علاوه بر آن در توزیع گاز منطقه، یکی از مهم‌ترین ارکان شناخته خواهد شد.
سیدحمید حسینی رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی گفت: باید تلاش کنیم گاز را با قیمت خوبی از روس ها بخریم تا بتوانیم با قیمت قابل قبولی بفروشم.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی در رابطه با مزایای سوآپ یا خرید و بازصادرات گاز روسیه توسط کشورمان گفت: ما باید حتی الامکان از موقعیت جغرافیایی کشورمان بهره ببریم. سوآپ یا ترانزیت گاز روسیه قطعاً برای کشورمان یک مزیت محسوب می شود.
حسینی افزود: اگر بتوانیم گاز روسیه را بخریم و خودمان آن را به فروش برسانیم، مزیت بیشتری برایمان دارد. الان این کار را ترکیه انجام می دهد. گاز روسیه را می خرد و به اروپا صادر می کند.
وی در ادامه گفت: ما در برخی ماه های سرد سال مجبور می شویم واحدهای پتروشیمی، سیمان و… را تعطیل کنیم. می توانیم از گاز روسیه برای رفع ناترازی صنایع و نیروگاه‌ها استفاده کنیم که ضرر ارزی بسیار زیادی به کشور وارد می‌شود و از این نظر نیز خرید گاز روسیه برایمان مزیت دارد.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان نفت و گاز و پتروشیمی در ادامه با اشاره به فرصت صادراتی ترکیه و عراق گفت: همچنین با استفاده از گاز روسیه می توانیم قرارداد گازی ترکیه و عراق را تمدید کنیم و به باز صادرات گاز بپردازیم. حتی امکان افزایش گاز صادراتی به ترکیه و عراق هم وجود دارد.
حسینی به کاهش هزینه‌های ترانزیت نیز اشاره کرد و گفت: استفاده از گاز روسیه در شمال کشور نیاز ما را به انتقال گاز از جنوب به شمال از بین میبرد و حتی الامکان هزینه های انتقال و هدررفت انرژی کاهش می یابد. روسها در صنعت نفت و گاز پیشرفت های خوبی داشته اند. آنها ادعا دارند که 5 برابر کره زمین لوله کشی گاز انجام داده اند.
سوآپ گاز روسیه، معامله پایاپای و برد برد تهران-مسکو
به گزارش کیان آنلاین، با توجه به اینکه صادرات گاز از طریق خطوط لوله صورت می گیرد، پیدا کردن بازارهای جدید برای مسکو به جای اروپا کار ساده ای نیست. بنابراین ایران می تواند به عنوان گزینه ای مناسب برای انتقال گاز روسیه مطرح باشد.
به گزارش کیان آنلاین، شهریار حیدری عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفتگو با خبرگزاری برنا در خصوص ضرورت سوآپ گاز با روسیه گفت: سیاست سوآپ به مسکو کمک می کند، گازش را با وجود تحریم ها از طریق ایران به فروش برساند. صادرات گاز از طریق خطوط لوله صورت می گیرد، لذا پیدا کردن بازارهای جدید برای مسکو به جای اروپا کار ساده ای نیست.
این در حالی است که روسیه به راحتی مشتریان جدید نفتی در شرق آسیا پیدا کرد. اما مسکو در زمینه گاز باید چاره اندیشی دیگری انجام دهد. در همین ارتباط، سیاست سوآپ یا خرید گاز روسیه توسط همسایگان مطرح شده است.
در بین کشورهای در دسترس مسکو، ایران ظرفیت های لازم را برای انجام این کار دارد. در حال حاضر زیرساخت واردات سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب گاز روسیه از دو مسیر آذربایجان و ترکمنستان وجود دارد.
تهران می‌تواند با خرید این گاز با قیمت مناسب و استفاده از آن در استان‌های شمالی، گاز خود را به جای صرف هزینه و انتقال به شمال، از جنوب (محل تولید) و با قیمت بالاتر به کشورهایی همچون پاکستان و عمان صادر کند و یا حجم صادرات گاز به کشور عراق و ترکیه را افزایش دهد.
در رابطه با تخمین درآمدهای ارزی کشور نیز باید گفت: طبق آمار بورس انرژی، حتی در صورتی که فقط ۱۵ درصد از گاز مازاد روسیه برای تامین نیروگاه‌های ایران و جلوگیری از سوزاندن سوخت مایع استفاده شود، صادرات گازوئیل و نفت کوره آزاد شده می‌تواند درآمد ۶ میلیارد دلاری نصیب کشورمان کند. این رقم به غیر از درآمد حاصل از سوآپ گاز روسیه و برداشت سهم ترانزیتی ایران خواهد بود.
وی گفت: سوآپ یک نوع معامله پایاپای محسوب می شود که سود قابل توجهی برای هر دو طرف دارد.