اگر از افرادی که اهل سفر و گشت و گذار هستند؛ بخواهید تا از تجربیات سفر با تور ژاپن در مقایسه با سایر کشورها بگویند؛ قطعا درباره برخی آداب و رفتارهای عجیب در این کشور برایتان خواهند گفت. ژاپن کشوری با فرهنگ خاص، نظم اجتماعی منحصربه‌فرد و نگرش متفاوت نسبت به روابط اجتماعی است. برخی از رفتارهایی که در این کشور پذیرفته شده‌اند یا حتی بخشی از زندگی روزمره مردم ژاپن هستند؛ ممکن است که در کشورهای دیگر، غیرقانونی یا ناپسند تلقی شوند.
تفاوت‌های عجیب در رفتارها، ریشه در پیشینه فرهنگی، تاریخی، دینی و اجتماعی کشور ژاپن دارند. به همین علت، شناخت بیشتر این تفاوت‌ها به درک بهتر فرهنگ ژاپن و پرهیز از سوءتفاهم فرهنگی کمک زیادی می‌کند. در این مقاله به بررسی رفتارهایی می‌پردازیم که در ژاپن مجاز هستند؛ اما در برخی کشورهای دیگر ممنوع یا محدود شده‌اند.
معرفی مهم‌ترین رفتارهای آزاد در ژاپن
ژاپن کشوری با فرهنگی منحصربه‌فرد، قوانین خاص و نگرشی متفاوت نسبت به نظم اجتماعی است. برخی از رفتارهایی که در این کشور پذیرفته شده یا حتی تشویق می‌شوند؛ ممکن است که در برخی کشورهای دیگر به شکل غیرقانونی یا ناپسند تلقی شوند. در ادامه، به بررسی تعدادی از این رفتارها می‌پردازیم:
نوشیدن مشروبات الکلی در اماکن عمومی
در ژاپن، نوشیدن مشروبات الکلی در مکان‌های عمومی مانند پارک‌ها، خیابان‌ها، سواحل و حتی قطارهای بین‌شهری کاملا مجاز است. معمولا مردم در رویدادهایی مانند “هانامی” (جشن شکوفه‌های گیلاس) با دوستان و خانواده دور هم جمع شده و در فضای باز به نوشیدن مشغول می‌شوند.
این رفتار به عنوان بخشی از تجربه جمعی و سنتی در نظر گرفته می‌شود. در مقابل، در کشورهایی مانند آمریکا، کانادا و استرالیا، قوانین سخت‌گیرانه‌ای در خصوص مصرف الکل در مکان‌های عمومی وجود دارد و این عمل می‌تواند؛ جریمه یا حتی بازداشت در پی داشته باشد.
خوابیدن در اماکن عمومی
خوابیدن در مکان‌های عمومی مانند قطار، نیمکت پارک یا حتی روی پله‌های فروشگاه‌ها در ژاپن امری رایج و پذیرفته شده است. ژاپنی‌ها معمولا ساعات زیادی کار می‌کنند و خوابیدن در فضاهای عمومی می‌تواند؛ نشانه‌ای از سخت‌کوشی آنها باشد.
در این کشور، اصطلاحی به نام اینموری وجود دارد که به معنای خوابیدن در حین حضور است و نوعی پذیرش اجتماعی برای چرت زدن در محل کار یا در مکان‌های عمومی محسوب می‌شود. در مقابل، در بسیاری از کشورهای غربی این رفتار می‌تواند؛ نشانه بی‌خانمانی، بیماری روانی یا مصرف مواد تلقی شود و با برخورد قانونی یا اجتماعی مواجه گردد.
برهنگی جمعی در چشمه‌های آب‌گرم (اونسن)
استفاده از چشمه‌های آب‌گرم (اونسن) در ژاپن بسیار متداول است. معمولا افراد بدون پوشش وارد این چشمه‌های آب‌گرم می‌شوند و در کنار دیگران، حتی غریبه‌ها، به استراحت می‌پردازند. این رفتار بخشی از فرهنگ تطهیر و آرامش در ژاپن است و نه تنها عادی بلکه کاملا محترمانه تلقی می‌شود.
در بسیاری از کشورها، برهنگی جمعی حتی در مکان‌های خصوصی ممکن است که با محدودیت‌های قانونی یا شرم اجتماعی روبرو باشد. به ویژه در فرهنگ‌هایی که بر پوشش و حریم خصوصی تاکید زیادی دارند؛ چنین رفتارهایی ممکن است که غیرقابل تصور باشد.
استفاده از ماسک در فضای عمومی حتی بدون بیماری
سال‌ها قبل از همه‌گیری کووید-۱۹، استفاده از ماسک در ژاپن رایج بود. مردم برای جلوگیری از انتقال بیماری، محافظت در برابر آلرژی فصلی یا حتی حفظ حریم شخصی خود از ماسک استفاده می‌کردند. این موضوع در ژاپن نشانه‌ای از مسئولیت اجتماعی محسوب می‌شود.
در مقابل، پیش از سال ۲۰۲۰ در بسیاری از کشورها، دیدن فردی با ماسک می‌توانست؛ باعث نگرانی یا حتی برانگیختن سوءظن شود. در برخی کشورها، ماسک زدن در اماکن عمومی ممکن بود که به عنوان پوشاندن چهره تلقی شده و ممنوع باشد.
استفاده آزادانه از لباس فرم مدرسه در خارج از مدرسه
در ژاپن، لباس فرم مدارس جایگاهی فرهنگی دارد که فراتر از مدرسه است. نوجوانان گاهی حتی پس از ساعات مدرسه یا در روزهای تعطیل نیز از این لباس‌ها استفاده می‌کنند. در فرهنگ پاپ ژاپنی، مانگا و انیمه، لباس‌های فرم بخشی از هویت بصری محسوب می‌شوند.
در برخی موارد، بزرگسالان نیز به عنوان بخشی از مد یا نمایش هنری از لباس‌های فرم استفاده می‌کنند. اما در بسیاری از کشورها، این کار ممکن است که نگران‌کننده یا حتی نامناسب تلقی شود و گاهی شبهه‌هایی هم در مورد اهداف آن افراد ایجاد کند.
صدای بلند در رستوران‌ها هنگام نوشیدن
در فرهنگ ژاپنی، سر و صدا کردن هنگام نوشیدن یا حتی صدای بلند هنگام خوردن نودل، بسیار پذیرفته شده و حتی تشویق می‌شود. صدای بلند غذا خوردن و یا هورت کشیدن نودل، نشانه لذت بردن از غذا تلقی می‌شود. همچنین، در میخانه‌های ژاپنی (ایزاکایا)، صدای خنده و گفتگو در هنگام نوشیدن مشروب، رفتاری کاملا عادی است.
در برخی کشورها، مانند فرانسه یا آلمان، سر و صدا در رستوران‌ها ممکن است که به عنوان رفتاری بی‌ادبانه یا غیرمتمدنانه تلقی شده و به عنوان مزاحمت برای دیگران در نظر گرفته می شود.
فروش تنقلات و نوشیدنی‌های الکلی در دستگاه‌های خودکار
ژاپن یکی از بالاترین تراکم‌های دستگاه‌های فروش خودکار (وندینگ ماشین) در جهان را دارد. شما از طریق این دستگاه‌ها می‌توانید؛ انواع تنقلات، نوشیدنی‌ها و حتی در برخی مناطق، نوشیدنی‌های الکلی هم خریداری کنید. این دستگاه‌ها در معابر، ایستگاه‌ها و کوچه‌ها نصب شده‌اند و کاملا در دسترس عموم هستند. در مقابل، در بسیاری از کشورها فروش نوشیدنی‌های الکلی تنها در مکان‌های خاص مانند فروشگاه‌های مجاز انجام شده و دستگاه‌های خودکار برای فروش آنها وجود ندارد.
استفاده آزادانه از کاراکترهای کارتونی برای تبلیغات رسمی
در کشور ژاپن، استفاده کردن از کاراکترهای کارتونی (مانند کیتی، دورایمون یا کاراکترهای استانی) در تبلیغات دولتی، اطلاع‌رسانی‌های عمومی و حتی تجهیزات پلیس یا قطارهای شهری بسیار مرسوم است و اعتقاد بر این است که انجام این کار، سبب ایجاد ارتباطات دوستانه و صمیمی با مردم خواهد شد. در کشورهای دیگر، به ویژه آنهایی که تبلیغات رسمی را با دقت و جدیت بیشتری دنبال می‌کنند؛ استفاده کردن از کاراکترهای کارتونی در تبلیغات رسمی، ممکن است که رفتاری غیرحرفه‌ای یا کودکانه تلقی شود.
قرار دادن پول روی پیشخوان
معمولا در فروشگاه‌های کشور ژاپن، به جای اینکه پول مستقیما به فروشنده داده شود؛ بر روی سینی مخصوصی که کنار صندوق قرار دارد، گذاشته می‌شود. هدف از انجام این کار، احترام و حفظ فاصله فیزیکی مناسب است. با این حال، در بسیاری از کشورهای دیگر، این کار ممکن است که نشانه بی‌احترامی یا بی‌توجهی تلقی شود و فروشنده هم این انتظار دارد که پول را مستقیما از مشتری دریافت کند.
حمل پول نقد به مقدار زیاد
ژاپن یکی از کشورهایی است که علی‌رغم پیشرفت و توسعه فناوری، همچنان فرهنگ استفاده گسترده از پول نقد در آن حفظ شده است. معمولا مردم این کشور، بدون نگرانی مبالغ قابل‌توجهی پول نقد را در کیف خود حمل می‌کنند و این کار کاملا عادی و مرسوم است. در کشورهای دیگر، حمل پول نقد زیاد می‌تواند؛ تا حدی نگران‌کننده تلقی شود و حتی موجب سوءظن نیروهای امنیتی گردد.
اجتناب از تماس چشمی طولانی
در کشور ژاپن، نگاه طولانی به چشم طرف مقابل در زمان صحبت کردن، ممکن است که نشانه بی‌احترامی، تهدید یا گستاخی تلقی شود. به ویژه در برخی روابط شغلی یا موقعیت‌های رسمی، افراد ترجیح می‌دهند که با نگاه پایین یا به اطراف، گفتگو کنند. این رفتار در ژاپن، کاملا مرسوم و عادی است.
در مقابل، در کشورهای غربی تماس چشمی نشانه اعتماد، صداقت و ارتباط مستقیم محسوب می‌شود و نگاه نکردن به طرف مقابل در حین مکالمه، نشانه بی‌احترامی یا بی‌توجهی محسوب می‌شود. گاهی تفاوت در برداشت از تماس چشمی می‌تواند؛ باعث سوءتفاهم در روابط بین‌فرهنگی شود.
حاشیه رفتن و مستقیم حرف نزدن
مردم ژاپن علاقه ندارند که در چالش‌ها و درگیری‌ها شرکت کنند و به همین دلیل، معمولا مشکلات را به شکل مستقیم حل نمی‌کنند. آنها از روش‌های متفاوتی برای بیان مشکلات خود استفاده کرده و شما باید توانایی درک معنای نهفته در رفتار و گفتار یک ژاپنی را داشته باشید. مثلا اگر شما زبان ژاپنی را در سطح متوسط بلد باشید؛ یک ژاپنی ممکن است که طوری رفتار کند که گویی شما یک استاد حرفهای زبان ژاپنی هستید.
این رفتار به هیچ وجه به معنای تمسخر شما نیست و فقط به منظور رعایت ادب و احترام به شما انجام می‌شود. این ویژگی خاص باعث ایجاد چالش‌های فرهنگی زیادی می‌شود. در حالی که در بسیاری از کشورهای دیگر دنیا، رویکرد مستقیم و آشکار به مسائل ترجیح داده می‌شود، این رفتار در ژاپن به عنوان عادت الزامی محسوب می‌شود.
انعام ندادن
در ژاپن، سیستم انعام دادن به معنایی که در بسیاری از فرهنگ‌ها و کشورها وجود دارد؛ اصلا مرسوم نیست. انعام دادن در برخی از فرهنگ‌ها به عنوان یک عمل ضروری برای بیان قدردانی و تشکر از خدمات ارائه شده به مشتریان در نظر گرفته می‌شود؛ اما معمولا در ژاپن به این شکل رایج نیست. در فرهنگ ژاپنی، مفهوم مساوات و برابری بین مردم بسیار ارزشمند و مهم است. انعام ندادن در ارتباطات و خدمات، باعث ایجاد یک احساس مساوات و تعادل بین افراد می‌شود.
این دیدگاه باعث شده تا افراد در ژاپن، احساس راحتی بیشتری داشته باشند. آنها معتقدند که این رویکرد باعث افزایش بازدهی کاری و ارتقاء ارتباطات اجتماعی می‌شود. با این حال، انعام دادن جزء مهمی از فرهنگ بسیاری از کشورهاست و انعام ندادن، نوعی بی‌احترامی تلقی می‌شود.
قطع کردن صحبت دیگران
در زمان صحبت کردن با یک فرد ژاپنی، متوجه خواهید شد که در وسط حرف‌هایشان از واژه‌هایی مانند Eh، Souka و یا Hontouin استفاده می‌کنند. Eh و Souka به معنای می‌فهمم یا می‌بینم استفاده می‌شوند و Hontouin به معنای واقعا است. در ژاپن، این نوع اصطلاحات به معنای توجه و اهتمام به حرفهای گوینده بوده و نشانه بی‌احترامی نیست.
با این حال، در بسیاری از کشورها، قطع کردن حرف دیگران ناخوشایند و بی‌احترامی تلقی می‌شود. اما در ژاپن، استفاده از این واژه‌ها بیانگر توجه کامل به حرفهای گوینده بوده و این نشان می‌دهد که شنونده علاقه دارد که با دقت بیشتری به حرفهای دیگران گوش کند. این موضوع، احترام به نظرات و افکار دیگران در فرهنگ ژاپنی را منعکس می‌کند.
هل دادن برای ورود و خروج از مترو
بسیاری از مردم ژاپن برای رفتن به سر کار یا جابجایی‌های درون شهری از متروها استفاده می‌کنند. این موضوع باعث شده تا اغلب اوقات، ایستگاه‌های مترو بسیار شلوغ باشند. در ساعات شلوغی مترو در ژاپن، گاهی ازدحام جمعیت باعث می‌شود که افراد برای ورود و خروج به واگن‌ها یکدیگر را هل دهند. این رفتار ممکن است که در فرهنگ‌های دیگر رفتاری بی‌ادبانه تلقی شود؛ اما در ژاپن به دلیل ازدحام زیاد متروها، گاهی اوقات اجتناب‌ناپذیر است.
باز نکردن در برای دیگران
در اغلب کشورها، افراد ممکن است که در موقعیت‌های مختلف، در یک مکان را باز کنند تا یک فرد عبور کند. این رفتار، نوعی احترام به طرف مقابل محسوب می‌شود. در ژاپن به ندرت پیش می‌آید که فردی در را نگه دارد تا بقیه عبور کنند. در ژاپن چنین فرهنگی وجود ندارد که مردها در را برای خانم‌ها نگه دارند. البته این به معنای بی‌ادب بودن نیست. از نظر ژاپنی‌ها، در را برای عبور دیگران باز کردن هیچ ارتباطی به جنتلمن بودن فرد موردنظر ندارد.
کلام آخر
فرهنگ کشور ژاپن دارای ویژگی‌های خاصی است که رفتارهایی را مشروع و حتی آزاد می‌داند که در سایر کشورها ممکن است به عنوان یک رفتار غیرقانونی یا ناپسند محسوب شوند. این تفاوت‌ها نه تنها بیانگر گوناگونی فرهنگی بشر هستند؛ بلکه نشان می‌دهند که ارزش‌گذاری اجتماعی به میزان زیادی به بافت فرهنگی و تاریخی وابسته است. درک این تفاوت‌ها باعث می‌شوند تا در زمان سفر با تور ژاپن، از دیدن برخی رفتارهای نامتعارف متعجب نشوید.
