به گزارش کیان آنلاین، گیلان سال هاست یکی از محبوب ترین مقاصد سفر داخلی بوده است. اما یک سؤال اقتصادی مهم بی‌پاسخ مانده است: درآمد واقعی استان گیلان از بومگردی چقدر است و چه میزان از آن مستقیم به دست خانواده‌های روستایی و اقتصاد محلی می‌رسد؟ در ایام نوروز و تابستان، شمار مسافران به گیلان آن‌قدر زیاد است که مجموع اقامت شبانه آن‌ها به میلیون‌ها مورد می‌رسد! { تعداد شب‌هایی که مسافران در استان می‌مانند.} در این دوره‌ها، ظرفیت بسیاری از اقامتگاه‌ها به طور کامل پر می شود. در چنین شرایطی، بومگردی می‌تواند منبع درآمد چندگانه‌ای باشد؛ از اجاره اقامت گرفته تا غذا، صنایع‌دستی و تورهای محلی. این گردش پولی، گردشگری محلی گیلان را تقویت می‌کند، به ویژه در مناطقی که کشاورزی به‌تنهایی پاسخگوی نیاز مالی خانواده‌ها نیست. متأسفانه آمار رسمی مشخصی از سهم درآمد بوم گردی گیلان منتشر نشده و اطلاعات به صورت تفکیک شده در دسترس نیست؛ بنابراین برای تحلیل، باید از مدل های تخمینی کمک بگیریم تا سهم بوم گردی گیلان از کل جریان سفرها مشخص شود. این شفاف سازی نه‌تنها برای تحلیلگران، بلکه برای سیاست گذاران استانی نیز ارزشمند است.
در این مقاله می خوانید که بومگردی چیست، چرا برای اقتصاد روستایی اهمیت دارد، ظرفیت فعلی بوم گردی گیلان چقدر است، چگونه می‌توان درآمد آن را تخمین زد، چه اثرات اقتصادی در روستاها دارد، چه موانعی در مسیر توسعه وجود دارد و مقایسه ای با استان های دیگر مانند مازندران و گلستان چه تصویری از آینده بومگردی در شمال کشور به ما می‌دهد.
بومگردی چیست و چرا برای اقتصاد روستایی مهم است؟
بومگردی نوعی گردشگری تجربه‌محور است که گردشگر را وارد زندگی روزمره مردم محلی می‌کند؛ مانند اقامت در خانه‌های روستایی، خوردن غذای سنتی، مشارکت در کارهای کشاورزی یا طبیعت‌گردی سبک. این مدل صرفا به اجاره یک اتاق محدود نمی‌شود. هر شب اقامت می‌تواند درآمدی از محل تهیه غذا، فروش صنایع‌دستی، خدمات راهنما و حمل‌ونقل محلی ایجاد کند. به‌عنوان نمونه، یکی از اقامتگاه‌های بومگردی در شفت گزارش داده که در نوروز ۱۴۰۲ حدود ۴۵ میلیون تومان درآمد خالص داشته که نیمی از آن مربوط به فروش غذا و محصولات محلی بوده است. این سبک درآمدزایی برای بسیاری از روستاهای استان گیلان که کشاورزی‌شان درآمد پایداری ندارد، حکم یک منبع حیاتی مکمل را دارد. اگر گردشگری محلی گیلان بر پایه بومگردی اصیل توسعه یابد، نه‌تنها اشتغال پایدار ایجاد می‌کند، بلکه می‌تواند روند مهاجرت معکوس را هم تقویت کند. مقام‌های استانی هم بارها گفته‌اند که درآمد حاصل از گردشگری در بسیاری از مناطق، از محصولات کشاورزی کم‌بازده پایدارتر است.
تصویر کلی گردشگری گیلان؛ چرا این استان نقطه ثقل بوم گردی است؟
طبیعت متنوع بین دریای خزر و جنگل‌های هیرکانی، معماری سنتی چوبی، غذاهای منحصربه فرد و دسترسی جاده‌ای آسان باعث شده‌اند ظرفیت گردشگری گیلان در سطح ملی منحصربه‌فرد باشد. مکان هایی مانند ماسوله، قلعه رودخان، بندرانزلی و موزه های فضای باز، هم گردشگران عمومی و هم علاقه مندان به تجربه روستایی را جذب می‌کنند. این تنوع موجب شده است توسعه بوم گردی در گیلان مزیت رقابتی محسوب شود. آمارهای استانی نشان می‌دهند که در برخی ایام سال، ظرفیت اقامتی رسمی به طور کامل پر می‌شود. همین عدم تعادل بین عرضه و تقاضا، فرصتی برای سرمایه گذاری در اقامتگاه بوم گردی گیلان به‌وجود می‌آورد.
آمار بوم گردی گیلان؛ ظرفیت فعلی بازار
قبل از محاسبه درآمد، باید به شناخت ظرفیت بپردازیم. براساس داده‌های رسمی، گیلان دارای حدود ۳٫۶۲۵ واحد اقامتی ثبت‌شده است که شامل انواع هتل، خانه‌مسافر و ۱۷۶ اقامتگاه بومگردی می‌شود. هرچند سهم عددی اقامتگاه‌های بومگردی در ظاهر کم است، اما پراکندگی روستایی آن‌ها باعث ایجاد تأثیر مثبت در توزیع درآمد و گردش پول محلی می‌شود! توسعه این شبکه می‌تواند بخش مهمی از کمبود تخت در فصل‌های شلوغ را جبران کند.
تقاضا و الگوی اقامت
در ایام نوروز و تابستان، حجم اقامت در گیلان به میلیون‌ها نفر-شب می‌رسد. در یک بازه گزارش‌شده، حدود ۹ میلیون نفر-شب ثبت شده است. عمده این اقامت‌ها در شهرستان هایی مثل رشت، بندرانزلی و رودسر بوده‌اند. افزایش هزینه اقامت در شهرها، گردشگران را به سمت اقامتگاه بوم گردی گیلان در روستاها هدایت می‌کند. این تغییر رفتار، بستر مناسبی برای رشد بومگردی و درآمد بومگردی فراهم کرده است.
روند رشد و اشغال
گزارش‌ها از اشغال بالای ۹۰ تا ۱۰۰درصدی اقامتگاه‌ها در تعطیلات نوروزی خبر می‌دهند. این سطح بالای اشغال نشان می‌دهد که ظرفیت موجود پاسخگوی تقاضای گردشگران نیست و در نتیجه فرصتی برای افزایش نرخ اقامت، توسعه زیرساخت و بازگشت سریع سرمایه فراهم می‌شود. برخی از بوم گردی های گیلان در این ایام موفق شده‌اند تا ظرف کمتر از یک سال، هزینه اولیه خود را بازگردانند. این وضعیت حاکی از آن است که بازار بومگردی در گیلان نه‌تنها اشباع نشده، بلکه مستعد رشد و توسعه سریع در بازه های زمانی کوتاه است.
درآمد بوم گردی گیلان؛ چه اطلاعاتی داریم و چگونه آن را محاسبه کنیم؟
درحال‌حاضر، عدد رسمی دقیقی از درآمد بوم گردی در استان گیلان وجود ندارد. اطلاعات موجود عمدتا درباره حجم سفر و درصد اشغال اقامتگاه‌ها هستند و جزئیاتی از میزان درآمد به تفکیک نوع اقامتگاه در دسترس نیست؛ به همین دلیل، تحلیلگران برای ارزیابی اقتصادی بوم گردی ناچارند از مدل‌های تخمینی استفاده کنند تا تصویر واقعی تری از سهم این بخش در اقتصاد محلی گیلان ترسیم شود.
خلأ داده رسمی
سهم ریالی هریک از اقامتگاه ها (هتل، خانه‌مسافر، بومگردی) به صورت جداگانه گزارش نمی‌شود. این موضوع کار سیاستگذاری را دشوار می‌کند. نبود این اطلاعات مانعی بزرگ برای سرمایه گذاران در گردشگری محلی گیلان است.
چارچوب تخمینی برای محاسبه درآمد
برای تخمین درآمد بوم گردی، می‌توان از یک مدل ساده استفاده کرد که متکی به چند متغیر کلیدی است:
• تعداد نفر-شب اقامت: یعنی تعداد کل شب هایی که گردشگران در اقامتگاه های بومگردی می‌مانند. این عدد با ضرب کل اقامت‌ها در درصد تقریبی بومگردی محاسبه می‌شود.
• نرخ متوسط هر شب اقامت: میانگین قیمت پرداخت‌شده برای هر شب که براساس داده‌های میدانی و نرخ های رایج پلتفرم های رزرو به دست می‌آید.
• ضریب هزینه‌های جانبی: شامل غذا، صنایع‌دستی، خدمات راهنما و حمل و نقل محلی. در اقامتگاه های بومگردی، این ضریب معمولا بالاتر از دیگر انواع اقامت است؛ چون گردشگر بیشتر با جامعه محلی در تعامل است.
براساس ترکیب این عوامل می‌توان سه سناریوی محافظه کارانه، میانه و خوش بینانه ترسیم کرد. به‌عنوان مثال، اگر تنها ۱۰ درصد از ۹ میلیون نفر-شب اقامت در سال به بوم گردی اختصاص داشته باشد و نرخ هر شب به‌طور متوسط ۵۰۰ هزار تومان باشد، درآمد سالانه از محل اقامت به ۴۵۰ میلیارد تومان می‌رسد. اگر ضریب هزینه جانبی را ۱٫۵ در نظر بگیریم، درآمد کل ناشی از گردشگر می‌تواند به بالای ۶۰۰ میلیارد تومان برسد!
اثرات اقتصادی بومگردی بر روستاهای گیلان
بومگردی نه تنها اقامتگاه، بلکه یک زنجیره اقتصادی محلی ایجاد می کند. خانواده میزبان، مواد غذایی را از کشاورز محلی می‌خرد؛ صنایع‌دستی به فروش می‌رسد و فرصت های شغلی جدید شکل می گیرند. این فرآیند باعث می‌شود بخش عمده ای از درآمد در خود روستا بماند. همچنین، گردشگری محلی گیلان در قالب بومگردی باعث تقویت برند روستایی، افزایش بازگشت مسافر و فروش محصولات کشاورزی مستقیم می‌شود.
مقایسه ای بین رشد بوم گردی گیلان با سایر استان های شمالی
مقایسه عملکرد بوم گردی گیلان با دو استان همسایه یعنی مازندران و گلستان، دید روشنی از فرصت ها و چالش های پیش روی این استان ارائه می‌دهد. در مازندران، ارائه آمارهای تفکیکی و سیاست های حمایتی منسجم، زمینه رشد بوم گردی را فراهم کرده و سهم برخی شهرستان ها از اقامت بومی در ایام نوروز به بالای ۲۰٪ رسیده است. این شفافیت به سرمایه گذاران و برنامه ریزان برای توسعه بهتر کمک می‌کند. در سوی دیگر، گلستان با وجود محدودیت در زیرساخت های گردشگری شهری، توانسته با تمرکز بر اقامتگاه های بومی، نرخ اشغال بالایی را در مناطق کمترشناخته شده تجربه کند. این رویکرد نشان می‌دهد که حتی با منابع محدود نیز می‌توان رشد قابل توجهی در بوم گردی داشت. گیلان با وجود ظرفیت‌های طبیعی و فرهنگی بالا، هنوز فاقد سیاست گذاری یکپارچه و داده های دقیق در حوزه بوم گردی است. در صورت برنامه ریزی هدفمند، این استان می‌تواند از جایگاه فعلی خود عبور کرده و به رقیبی جدی در گردشگری بومی شمال کشور تبدیل شود.
موانع، راهکارها و مسیر سرمایه گذاری در توسعه بوم گردی گیلان
با وجود رشد روزافزون علاقه به بومگردی در گیلان، مسیر توسعه پایدار این بخش با چالش‌هایی همراه است. نبود استانداردهای خدماتی، صدور مجوزهای شتاب‌زده، ضعف آموزش میزبانان، تخریب محیط‌زیست در ایام پیک سفر و نبود داده مالی شفاف از مهم‌ترین موانع کنونی هستند. همچنین، تمرکز امکانات در چند شهر بزرگ باعث شده بسیاری از روستاهای مستعد از چرخه گردشگری محلی گیلان خارج بمانند. برای عبور از این موانع، نقش دولت و نهادهای محلی کلیدی است. ارائه تسهیلات هدفمند، آموزش تخصصی به میزبانان، ترویج استانداردهای خدماتی و حمایت از برند «بومگردی در گیلان» می‌تواند بستر مناسبی برای توسعه پایدار فراهم کند. داده‌محور شدن فرایندها و شناسایی اقامتگاه‌های موفق نیز امکان تخصیص بهینه منابع را به وجود می‌آورد. در این میان، سرمایه‌گذاران هم باید با دقت عمل کنند. انتخاب روستاهای کم‌برخوردار اما پرپتانسیل، طراحی اقامتگاه با هویت بومی، استفاده از پلتفرم‌های رزرو آنلاین و ارائه خدمات مکمل مانند غذا و تورهای محلی، کلید موفقیت اقتصادی و برندینگ در این حوزه است.
آینده بوم گردی گیلان؛ چگونه این صنعت می تواند ستون اصلی اقتصاد روستایی شود؟
بازار سفر به گیلان عظیم است، اما بخش زیادی از ظرفیت بومگردی آن هنوز استفاده‌نشده باقی مانده است. با تخمین‌های معقول، می‌توان درآمد بومگردی را به‌عنوان یک منبع مهم در اقتصاد روستایی استان گیلان شناخت. اگر داده‌ها شفاف‌تر شوند، آموزش و حمایت بیشتر صورت گیرد و سرمایه‌گذاران به ظرفیت اقامتگاه بومگردی گیلان توجه کنند، بومگردی می‌تواند یکی از ارکان پایدار درآمد در استان باشد. تجربه خود را از اقامتگاه‌های بومگردی در گیلان با ما به اشتراک بگذارید تا تصویر دقیق‌تری از ظرفیت گردشگری محلی گیلان بسازیم.
