به گزارش کیان آنلاین ، حسین حیدریان کارشناس انرژی در رابطه با مسئله ناترازی بنزین در کشور گفت: مسئله مصرف بی‌رویه بنزین سال‌هاست که به یکی از چالش‌های ساختاری اقتصاد ایران تبدیل شده است. ایران به‌رغم دارا بودن ذخایر عظیم نفتی، یکی از معدود کشورهایی است که در بخش مصرف سوخت، به‌ویژه بنزین، همواره با ناترازی مواجه است. در حالی که ظرفیت پالایشی کشور حدود 110 میلیون لیتر در روز است، مصرف روزانه بنزین در برخی ایام تابستان 1404 از مرز 155 میلیون لیتر در روز نیز عبور کرده و کشور را به واردات مجدد بنزین سوق داده است. این وضعیت نه‌تنها منابع ارزی کشور را مستهلک می‌کند بلکه محیط‌زیست شهری را نیز با آلودگی گسترده روبه‌رو ساخته است. از سوی دیگر، هرگونه بحث درباره افزایش قیمت بنزین در فضای عمومی کشور با واکنش اجتماعی و سیاسی شدیدی مواجه می‌شود و دولت‌ها نیز از ترس تکرار تجربه آبان 1398، صرفا به تکذیب افزایش قیمت بسنده می‌کنند. در چنین شرایطی، پرونده اصلاح مصرف بنزین بار دیگر بر روی میز دولت قرار گرفته است اما تجربه نشان داده که سیاست‌های صرفا قیمتی، به‌دلیل عدم درک ماهیت مصرف، هیچ‌گاه به کاهش واقعی تقاضا منجر نشده‌اند و تنها موجب افزایش تورم عمومی و نارضایتی اجتماعی می‌شوند.
وی با بررسی سه طرح مطرح شده روی میز دولت برای اصلاح وضعیت بنزین خاطرنشان کرد: طرح اول افزایش قیمت بنزین متناسب با تورم است که در نتیجه آن به مانند سال 98 صرفا شاهد افزایش قیمت هستیم و صرفا ممکن است به اندازه افزایش تورم تعدیل شود ولی مسئله ناترازی بنزین باقی خواهد ماند و مشکل حل نخواهد شد؛ همچنین در این تصمیم، به دلیل اختلاف شدید قیمتی بین بنزین یارانه‌ای با بنزین آزاد، مسئله سیگنال‌دهی قیمتی برای کاهش مصرف بنزین حداقل تا دهه‌ها به وقوع نخواهد پیوست. در طرح دوم روی میز دولت مسئله افزایش پلکانی قیمت بنزین به صورت توامان مطرح است که به طرح بنزین سه نرخی نیز عنوان می‌شود. بنزین سه نرخی محدودیت مصرف بر بنزین 1500 تومانی و 300 هزار تومانی خواهد گذاشت و با پایان یافتن سهمیه مذکور مردم باید بنزین را چه برای مصرف شخصی و چه برای مصرف غیرشخصی با قیمت سوم بنزین نظیر قیمت 8 یا 10 یا حتی 15 هزار تومان معامله شود که به این ترتیب این مدل نیز به دلیل محدودیت مصرف و عدم تمایز بین مصرف شخصی و مصرف صنعت حمل و نقل منجر به گران شدن و تحمیل تورم به سفره مردم خواهد شد.
حیدریان در ادامه با اشاره به طرح بنزین به نفر گفت: سومین گزینه بنزین به نفر است که مصرف شخصی را از مصرف صنعت حمل و نقل مجزا می‌کند. طرح بنزین به نفر با انتقال مستقیم یارانه سوخت به هر فرد، دو هدف کلیدی را دنبال می‌کند. اولین هدف، عدالت در توزیع و بهینه‌سازی داوطلبانه مصرف است. در این طرح هر ایرانی روزانه معادل یک لیتر بنزین یارانه‌ای (ماهانه 30 لیتر) اعتبار انرژی دریافت می‌کند. یک خانواده چهار نفره در ماه 120 لیتر سهمیه یارانه‌ای خواهد داشت که می‌تواند آن را مصرف یا در بورس انرژی به قیمت نزدیک به نرخ آزاد بفروشد. به این ترتیب، افراد فاقد خودرو نیز از یارانه ملی بنزین منتفع خواهند شد و انگیزه اقتصادی برای کاهش مصرف بنزین در میان صاحبان خودرو ایجاد می‌شود. نکته مهم این است که اعتبار بنزینی برخلاف یارانه نقدی، ارزش خود را در برابر تورم از دست نمی‌دهد، زیرا متناسب با تغییر قیمت بنزین در بازار آزاد، ارزش ریالی آن نیز افزایش می‌یابد. در این نظام، به جای اجبار یا تهدید، انگیزه داوطلبانه صرفه‌جویی ایجاد می‌شود؛ خانوارهایی که کمتر از سهمیه خود مصرف کنند، می‌توانند مازاد آن را بفروشند و از سود حاصل بهره‌مند شوند. صنعت حمل و نقل نیز به صورت مجزا مصرف خود را با سوخت جایگزین بنزین تامین خواهد کرد که موجب می‌شود مصرف صنعت حمل و نقل با LPG، CNG و برق تامین کند.
وی در پایان گفت: بین گزینه‌های مطرح شده به دولت برای اصلاح وضعیت بنزین، بهترین گزینه بنزین به نفر است که اولا صرفا افزایش قیمت بنزین مطرح نیست و موجب عدالت در توزیع یارانه بنزین نیز خواهد شد. با مصرف فعلی بنزین، هشت دهک از اعطای روزانه یک لیتر بنزین به هر نفر سود خواهند برد و از همه مهم‌تر اینکه مردم بازنده اصلاح وضعیت بنزین نخواهند شد و دولت نیز نفعی در این میان نخواهد برد و همه منافع حاصل از اصلاح قیمت بنزین مستقیما در جیب مردم خواهد رفت و از همه مهم‌تر انگیزه اقتصادی برای بهینه‌سازی مصرف رقم خواهد خورد.
منبع: تسنیم
