کیان آنلاین، انتشار آمار صادرات نفت ایران توسط موسسات معتبر خارجی مثل کپلر و تانکر ترکرز مسیر هر گونه انکار و تکذیب افزایش فروش نفت کشور در دولت سیزدهم را بسته است و حال به وضوح ثابت شده که در شرایط تحریمی و بدون اجرای برجام نیز می‌توان رقم صادرات را افزایش داد.
طبق آمار تانکر ترکرز (تصویر 1)، صادرات نفت و میعانات گازی ایران در ماه گذشته میلادی معادل 1.85 میلیون بشکه در روز بوده است که یک رکورد بی‌سابقه از موعد آغاز تحریم‌های دوره دوم است. همچنین میانگین صادرات نفت ایران در سال 2023 نیز به 1.42 میلیون بشکه در روز افزایش یافته است.
تصویر 1
طبق آخرین آمار موسسه کپلر (تصویر 2) نیز صادرات نفت ایران به چین به روزانه 1.5 میلیون بشکه در ماه گذشته میلادی افزایش یافته است. طبق آمار همین موسسه، رقم صادرات نفت ایران به چین در سال 2020 معادل 324 هزار بشکه بوده که در سال 2023 این رقم به یک میلیون بشکه در روز رسیده است.
تصویر 2
حال که مشخص شده، میزان صادرات نفت ایران از ارقام کمتر 100 الی 400 هزار بشکه در روز به 1.4 میلیون بشکه رسیده، جریان غربگرا در کشور و طرفداران حل تمامی مشکلات با نسخه برجام از ادعای قبلی خود مبنی بر انکار افزایش صادرات نفت ایران کوتاه آمده و سه سناریوی رسانه‌ای جدید را در پیش گرفته‌اند. در ادامه به بررسی این سه سناریو می‌پردازیم.
1- نفت ایران به قیمت نازل و مفت صادر می‌شود: اخیرا رسانه اکوایران وابسته به روزنامه دنیای اقتصاد با انتشار نموداری (تصویر 3) بدون سند ادعا کرد که هر بشکه نفت ایران در چین با قیمت 30 دلار فروخته می‌شود. به نظر می‌رسد این رسانه با استفاده از تکنیک «دروغ گوبلزی» سعی کرده با ایجاد جزئیات و رسم جدول، ادعای کذب خود را برای مخاطب باورپذیر کند.
تصویر 3
در شرایط تحریم، نفت ایران به دلیل پوشش ریسک خریداران با تخفیفات مختلفی با توجه به قیمت نفت به فروش می‌رسد. طبق گزارش موسسات مختلف خارجی (تصویر 4)، در دو سال گذشته تخفیف هر بشکه نفت ایران بین 5 تا 12 دلار نسبت به شاخص برنت متغیر بوده است.
موسسه آرگوس طی گزارشی در هفته گذشته، میزان تخفیف هر بشکه نفت ایران را 12 دلار برآورد کرد که منجر به افزایش 600 هزار بشکه‌ای صادرات نفت ایران به چین شده است. همایون فلکشاهی تحلیلگر موسسه کپلر در مصاحبه‌ای عدد تخفیف ایران را بین 10 تا 12 دلار اعلام کرد. اندیشکده Bourse Foundation نیز این رقم را 6 دلار برآورد کرد.
بلومبرگ در گزارشات متعددی رقم تخفیف ایران را بین 5 تا 10 دلار تخمین زده است. اخیرا تانکر ترکرز نیز بعد از اعلام رسیدن رقم صادرات نفت ایران به 2.2 میلیون بشکه، رقم تخفیف را 10 دلار اعلام کرد.
تصویر 4
در مجموع تخفیف هر بشکه نفت ایران در دو سال گذشته بین 5 تا 12 دلار متغیر بوده که با وجود نوسان قیمت نفت ایران بین 80 تا 100 دلار به معنای تخفیف 5 تا 15 درصدی و نوسان قیمت واقعی نفت ایران بین 68 تا 95 دلار بر بشکه است و به هیچ وجه ادعای اکوایران مبنی بر قیمت‌گذاری هر بشکه نفت ایران معادل 30 دلار صحت ندارد.
مجیدرضا حریری رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین در واکنشی جالب به توئیت اکوایران و ادعای فروش هر بشکه نفت ایران معادل 30 دلار نوشت: آن کسی که نفت می‌فروشد و کسی که می‌خرد می‌داند قیمت (نفت ایران) چیست و شما چقدر پرتی! اگر هم تلاش می‌کنید که قیمت و شرایط معامله را با این خبرسازی کشف کنید، روش مسخره‌ای در پیش گرفتید.
تصویر 5- توئیت رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین
2- افزایش صادرات نفت ایران به دلیل توافق خیالی با آمریکاست: یکی دیگر از ادعاهای طرفداران برجام این است که افزایش صادرات نفت ایران به دلیل توافق پنهانی است که ایران با آمریکا امضا کرده است که طبق آن ایران نظارت بیشتری بر فعالیت هسته‌ای خود را پذیرفته و آمریکا تحریم‌های نفتی ایران را رها کرده است. در پاسخ به این ادعا 5 نکته مطرح است:
اولا طبق آمار کپلر (تصویر 6)، روند صعودی صادرات نفت ایران از جولای 2020 و در دوره ترامپ آغاز شد و تا پایان دوره ترامپ از 250 به 500 هزار بشکه افزایش یافته و دو برابر شد. در نتیجه این روند صعودی اتفاق تازه‌ای نیست که بتوان آن را تحت تاثیر توافقی جدید دانست.
تصویر 6
ثانیا دولت بایدن تاکنون چندین بار به چین بابت عدم خرید نفت از ایران فشار آورده ولی ناموفق بوده است. به عنوان مثال رابرت مالی، نماینده ویژه سابق ایالات متحده آمریکا در امور ایران بهمن‌ماه گذشته در مصاحبه‌ای با بلومبرگ (تصویر 7) گفته بود: «چین مقصد اصلی صادرات غیرقانونی ایران است و گفت‌وگوها برای منصرف کردن پکن از خریدها تشدید خواهد شد». مشابه این اخبار به صورت متعدد در رسانه‌ها موجود است.
تصویر 7
ثالثا طبق گزارش وزارت خزانه‌داری آمریکا (تصویر 8) از ماه می سال گذشته میلادی، دولت آمریکا تحریم‌های ماهانه‌ای را بر شبکه فروش نفت ایران اعمال کرده است. این تحریم‌ها بر 223 فرد، نفتکش و شرکت همکار با ایران در دور زدن تحریم نفتی اعمال شده که البته ناکام مانده است. پس آمریکا تمام تلاشش را برای جلوگیری از فروش نفت ایران کرده است.
تصویر 8
رابعا اصلا هیچ یک از منابع رسمی ایران و آمریکا خبر مبنی بر توافق دو کشور را تایید نکرده‌اند و به نظر می‌رسد این خبر بیشتر با هدف مصارف سیاسی منتشر شده است.
خامسا ادعای دوم با ادعای اول طرفداران برجام در تناقض است، یعنی چطور هم آمریکا تحریم را برای صادرات نفت ایران به چین کاهش داده و هم ایران نه تنها همچنان تخفیف می‌دهد بلکه رقم تخفیف بسیار بالاتر برده به گونه‌ای که قیمت فروش نفت به جای بشکه‌ای 80 دلار به 30 دلار تنزل یافته است.
3- درآمد نفتی ایران به صورت نفت در برابر غذا دریافت می‌شود: طبق گزارش بانک مرکزی در سال گذشته میزان واردات کالای اساسی به کشور برای تامین نیاز داخلی حدود 14 میلیارد دلار است. یعنی ایران سالانه به 14 میلیارد دلار درآمد ارزی برای تامین کالای اساسی خود نیازمند بوده و باید آن را تخصیص دهد.
طبق آمار بانک مرکزی در سال 1401 (تصویر 9)، بیش از 96 درصد از واردات کالای اساسی ایران با دو ارز درهم و یورو صورت گرفته است که ارزهایی کاملا وابسته به نظامات دلاری هستند و سهم یوآن و روبل تنها 0.25 درصد است.
در نتیجه ضروری است دولت سیزدهم برای حذف وابستگی به دلار (دلارزدایی) تلاش کند که کالای اساسی موردنیاز از کشورهایی تامین شود که ایران به آنها صادرات نفتی و غیرنفتی دارد. از جمله مهمترین کشورها که ظرفیت واردات کالای اساسی از آن وجود دارد کشور چین است.
تصویر 9
محمد امینی‌رعیا مدیر اندیشکده اقتصاد مقاومتی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس درباره کلیدواژه نفت در برابر غذا توضح داد: الان برای توصیف سازوکار تراز تجاری از طریق انجام تهاتر یک کلیدواژه تعریف کرده‌اند به نام «نفت در برابر غذا». به نظر بنده این کلیدواژه یک کلیدواژه کاملا سیاسی برای تسویه حساب جریان‌های مختلف با یکدیگر است. به هر حال ایران سالانه حدود 50 الی 60 میلیارد دلار نیاز به واردات انواع کالاها از جمله کالای اساسی دارد و همین میزان نیز صادرات دارد که اتفاقا عمده این صادرات نیز نفتی است.
وی افزود: سبد وارداتی ایران شامل غذا یا همان کالای اساسی، قطعات خودرو، مواد اولیه و کالای واسطه‌ای، محصولات های‌تک و غیره هست که تنوع بالایی دارد و همه هم جزوی از این سبد هستند که نیاز به واردات آنهاست. با ایجاد تراز تجاری با کشورها، ایران نمی‌گوید که دیگر نمی‌خواهد کالای فناورانه وارد کند! بلکه همه این واردات انجام می‌شود.
امینی‌رعیا گفت: از طرف سبد صادراتی کشور هم مشخص است که عمدتا نفتی است. حالا چه فرقی دارد ایران مابه‌ازای فلان صادرات غذا وارد کند یا مابه‌ازای صادرات محصول دیگری. مهم این است که مجموعا نیاز کشور به انواع محصولات از غذا تا محصولات فناورانه تامین شود که الان صورت می‌گیرد و چه بهتر که در سازوکار تامین شود که وابسته به دلار نبوده و به صورت تراز تجاری با کشورها رقم بخورد.
در مجموع به نظر می‌رسد که رسانه‌های طرفدار برجام که نسبت به موفقیت کشور در حوزه بی‌اثر کردن تحریم فروش نفت شوکه شده‌اند قصد دارند سه سناریوی رسانه‌ای ذکر شده را پیش ببرند، سناریوهایی که بنابر شواهد و مستندات مختلف فاقد اعتبار بوده و صرفا با اهداف سیاسی در رسانه‌ها مطرح می‌شود./فارس