احتمالاً اصطلاح «هوش مصنوعی» یا AI را زیاد شنیده‌اید. اما هوش مصنوعی دقیقاً چیست و چگونه بر زندگی روزمره ما تأثیر می‌گذارد؟
آزاده بغدادی- فارغ‌التحصیل هوش مصنوعی از دانشگاه جورج واشنگتن: به زبان ساده، هوش مصنوعی به معنای توانایی ماشین‌ها برای انجام کارهایی است که معمولاً نیاز به هوش انسانی دارند. امروزه هوش مصنوعی بخش بزرگی از زندگی ما را تشکیل داده است. از پیشنهاد فیلم‌ها درپلتفرم‌های آنلاین گرفته تا کمک به پزشکان برای تشخیص بیماری‌ها، هوش مصنوعی همه جا حضور دارد!
هوش مصنوعی چیست؟
هوش مصنوعی توانایی یک ماشین برای فکر کردن، یادگیری و تصمیم‌گیری مانند یک انسان است. این به معنای تصرف دنیا توسط ربات‌ها نیست (حداقل هنوز نه!) بلکه بیشتر به معنای کمک رایانه‌ها به ما در حل مشکلات، تحلیل داده‌ها و انجام کارها به شکلی سریع‌تر و مؤثرتر است.
فکر کنید چطور یک گوشی هوشمند صدای شما را می‌فهمد وقتی از آن می‌خواهید که به شما پیشنهاد دهد که از چه مسیری به مقصدتان برسید یا بین ایمیل‌های ارسالی به شما پیام‌های ناخواسته را فیلتر کند. این‌ها نمونه‌هایی از هوش مصنوعی در عمل هستند. هوش مصنوعی از چیزی به نام الگوریتم‌ها استفاده می‌کند. یک مجموعه دستورالعمل که به ماشین می‌گوید چه کاری انجام دهد و چگونه از کاری که انجام می‌دهد یاد بگیرد و عملکردش را بهبود ببخشد.
انواع هوش مصنوعی در زندگی روزمره
۱. دستیاران مجازی (مثل سیری و الکسا): آیا تا به حال از سیری یا الکسا خواسته‌اید که ساعت را برای زمانی که می‌خواهید بیدار شوید تنظیم کنند یا موسیقی مورد علاقه شما را پخش کنند و یا وضعیت دمای هوا و احتمال بارش باران را چک کند؟ این همان هوش مصنوعی است که صدای شما را می‌شنود، درخواست شما را درک می‌کند و با انجام آن به شما کمک می‌کند.
۲. پیشنهادات خرید آنلاین: وقتی به صورت آنلاین خرید می‌کنید و پیشنهادهایی بر اساس خریدهای قبلی‌تان دریافت می‌کنید، این هوش مصنوعی است که رفتار شما را تحلیل می‌کند و براساس خریدهای قبلی‌تان پیشنهادهای جدیدی می‌دهد.
3. فیدهای شبکه‌های اجتماعی: اینکه فیسبوک یا اینستاگرام چه پست‌هایی را به شما نشان می‌دهند، مثالی دیگر از هوش مصنوعی است. وقتی شما اپلیکیشن‌هایی مانند اینستاگرام، فیسبوک یا توییتر را باز می‌کنید، پست‌هایی که در فید شما ظاهر می‌شوند به صورت تصادفی نیستند. هوش مصنوعی در پشت صحنه، بر اساس فعالیت‌هایی مانند لایک کردن، اشتراک‌گذاری، و حتی مدت زمانی که به یک پست نگاه می‌کنید، تصمیم می‌گیرد که چه محتوایی را به شما نشان دهد.
4. ماشین‌های هوشمند: خودروهای بدون راننده از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند تا مانند یک راننده انسانی تصمیم‌گیری کنند. آن‌ها از حسگرها و دوربین‌ها برای دیدن جاده استفاده می‌کنند و با تجزیه و تحلیل داده‌ها، سرعت، مسیرو حتی ترمزها را به‌طور خودکار تنظیم می‌کنند.
هوش مصنوعی چگونه یاد می‌گیرد؟
هوش مصنوعی شبیه ما انسان‌ها از طریق تجربه و داده٬ یاد می‌گیرد. دو نوع اصلی یادگیری وجود دارد:
یادگیری نظارت‌شده
این نوع از یادگیری شبیه به آموزش دادن به یک کودک است. تصور کنید که به کودکان یاد می‌گیرند حیوانات را بشناسند. شما تصاویر حیوانات مختلف را به کودک نشان می‌دهید و برای هر تصویر به وضوح می گویید که آن عکس تصویر چه حیوانی است. با گذشت زمان، کودک متوجه الگوها می شود، مثلا اینکه گربه‌ها معمولاً گوش‌های نوک تیز و سگ ها گوش های متفاوتی دارند. در نهایت، کودک یاد می‌گیرد و می تواند به یک عکس جدید نگاه کند و بگوید که تصویر چه حیوانی است، حتی اگر قبلاً دقیقا آن تصویر را ندیده باشد.
در یادگیری نظارت شده، هوش مصنوعی به همین ترتیب عمل می‌کند. شما مجموعه‌ای از داده‌ها را به هوش مصنوعی می‌دهید که در آن پاسخ‌های صحیح (برچسب‌ها) از قبل شناخته شده است. به عنوان مثال، شما تصاویری از حیوانات را در اختیار هوش مصنوعی قرار می دهید و به آن می گویید هر تصویری متعلق به چه حیوانی است. سپس هوش مصنوعی این نمونه ها را تجزیه و تحلیل می کند و از تفاوت‌های بین آن‌ها یاد می‌گیرد که چگونه تصاویری که قبلا ندیده است را تحلیل کند و تعیین کند متعلق به چه حیوانی است. هنگامی که هوش مصنوعی آموزش دید، می‌تواند به تصاویر جدید و بدون برچسب نگاه کند و بر اساس آموخته‌هایش به درستی پیش‌بینی کند که تصویر چه حیوانی است.
یادگیری بدون نظارت
در یادگیری بدون نظارت، هوش مصنوعی هیچ دستورالعمل یا اطلاعاتی برای هدایت آن دریافت نمی‌کند. تصور کنید انبوهی از عکس‌ها را به هوش مصنوعی می‌دهید، اما به آن نمی‌گویید این تصاویر حاوی چیست. وظیفه هوش مصنوعی این است که به تمام عکس‌ها نگاه کند و سعی کند الگوها یا شباهت‌ها را به تنهایی پیدا کند و سپس آن‌ها را گروه بندی کند.
برای مثال، هوش مصنوعی ممکن است متوجه شود که برخی از عکس‌ها اشکال یا رنگ‌های مشابهی دارند و آن‌ها را با هم گروه‌بندی کند، حتی اگر نداند این اشیا چیست. اگر عکس‌های زیادی از چهره انسان‌ها ببیند، می‌تواند تمام تصاویر انسان را در یک دسته گروه‌بندی کند، و اگر متوجه عکس‌هایی با درختان یا ساختمان‌ها شود، ممکن است دسته‌های جداگانه‌ای برای هرکدام از آن‌ها ایجاد کند.
بیشتر بخوانید:
توسعه هوش مصنوعی چه تاثیری بر اقتصاد دارد؟
یادگیری بدون نظارت مانند سازماندهی یک اتاق درهم و برهم است: هوش مصنوعی سعی می‌کند همه چیز را بر اساس شباهت‌ها به گروه‌های منظمی دسته‌بندی کند، با اینکه کسی دقیقاً به او نمی‌گوید چگونه این کار را انجام دهد. این روش زمانی مفید است که داده های زیادی دارید اما نمی دانید ساختار آن چگونه است یا الگوهای کلیدی چیست. هوش مصنوعی به انسان کمک می کند این الگوهای پنهان را به طور خودکار کشف کند.
افسانه‌هایی درباره هوش مصنوعی
بسیاری از باورهای نادرست درباره هوش مصنوعی وجود دارند که معمولاً از فیلم‌ها و برنامه‌های تلویزیونی نشأت می‌گیرند. بیایید چند تا از آن‌ها را روشن کنیم:
۱. هوش مصنوعی همه مشاغل را از بین می‌برد
یک ترس رایج این است که هوش مصنوعی همه مشاغل انسانی را جایگزین کند و بسیاری از افراد بیکار شوند. در حالی که هوش مصنوعی می‌تواند کارهای تکراری و روتین را به‌طور خودکار انجام دهد، و برای انجام وظایف پیچیده، خلاقانه یا احساسی که انسان در آن‌ها برتری دارد، مناسب نیست. درواقع هوش مصنوعی به جای اینکه مشاغل را کاملاً جایگزین کند، مکمل کارهای انسانی است و کارهای ساده را خودکار می‌کند و به انسان‌ها اجازه می‌دهد بر روی حل مشکلات سطح بالاتر و کارهای خلاقانه تمرکز کنند.
۲. هوش مصنوعی همیشه بدون تعصب است
بسیاری بر این باورند که چون هوش مصنوعی بر اساس داده‌ها عمل می‌کند و نه احساسات، پس بدون تعصب است. اما سیستم‌های هوش مصنوعی می‌توانند تعصبات را از داده‌هایی که با آن‌ها آموزش می‌بینند، به ارث ببرند. اگر داده‌های آموزشی منعکس‌کننده تعصبات انسانی باشند، تصمیمات هوش مصنوعی نیز ممکن است مغرضانه باشد. بنابراین، مهم است که سیستم‌های هوش مصنوعی با داده‌های متنوع و عادلانه آموزش ببینند تا تعصب‌ها به حداقل برسد.
۳. هوش مصنوعی در نهایت آگاه و هوشیار می‌شود
این افسانه، که اغلب از فیلم‌های علمی-تخیلی ناشی می‌شود، می‌گوید که هوش مصنوعی در نهایت مانند انسان خودآگاه یا هوشیار می‌شود. واقعیت این است که هوش مصنوعی، به رغم پیشرفت‌های زیادش، نمی‌تواند مثل انسان فکر کند و به تنهایی تصمیم بگیرد. سیستم‌های فعلی هوش مصنوعی از نظر پردازش داده‌ها و یادگیری الگوها بسیار پیچیده هستند ، اما هرگز نمی‌تواند مانند انسان فکر کند.
۴. هوش مصنوعی می‌تواند هر مشکلی را حل کند
تصور اشتباه دیگر این است که هوش مصنوعی یک راه‌حل جادویی برای حل همه مشکلات تلقی می‌شود. این تصوری نادرست است. درواقع این فناوری در تجزیه و تحلیل داده‌ها و تشخیص الگوها بسیار کارا است که نیاز به آموزش خاص دارد و کارایی آن به کیفیت داده‌های ورودی بستگی دارد. برای مسائل پیچیده و پویا که نیاز به شهود انسانی، اخلاق یا خلاقیت دارند، هوش مصنوعی محدودیت‌های بسیار زیادی دارد.
۵. سیستم‌های هوش مصنوعی هرگز اشتباه نمی‌کنند
این تصور وجود دارد که هوش مصنوعی بی‌عیب و نقص است و همیشه دقیق عمل می‌کند. اما هوش مصنوعی نیز مانند هر سیستم دیگری، می‌تواند اشتباه کند٬ به ویژه اگر با داده‌های ناقص یا با کیفیت پایین آموزش دیده باشد. درواقع، سیستم‌های هوش مصنوعی ممکن است با موقعیت‌هایی که بسیار متفاوت از مثال‌های آموزشی آن‌ها هستند، مشکل داشته باشند.
۶. هوش مصنوعی بدون دخالت انسان کار می‌کند
بسیاری بر این باورند که هوش مصنوعی به طور مستقل عمل می‌کند. اما هوش مصنوعی نیاز به داده‌های ورودی بسیاری دارد که باید توسط نیروی انسانی تامین شود، چه به صورت داده‌های جدید برای آموزش، چه برای به‌روزرسانی‌ها، یا نظارت برای اطمینان از عملکرد صحیح. نظارت انسانی ضروری است تا اطمینان حاصل شود که هوش مصنوعی با هدف تعیین‌شده خود هم‌سو باقی می‌ماند و مشکلات احتمالی اصلاح می‌شوند.
۷. هوش مصنوعی می‌تواند همه چیز را خودش یاد بگیرد
در حالی که هوش مصنوعی می‌تواند از داده‌ها یاد بگیرد، نمی‌تواند به‌طور کامل به تنهایی و بدون مدل‌ها و پارامترهای طراحی‌شده توسط انسان یاد بگیرد. هوش مصنوعی برای وظایف خاص نیاز به برنامه‌ریزی و آموزش دارد. هوش مصنوعی به صورت خودکار مانند انسان‌ها دانش جدید کسب نمی‌کند؛ بلکه برای کار کردن به ورودی‌های ساختاریافته و اهداف مشخص نیاز دارد.
۸. هوش مصنوعی فقط برای شرکت‌های بزرگ فناوری است
بعضی‌ها فکر می‌کنند هوش مصنوعی تنها در دسترس شرکت‌های بزرگ با منابع عظیم مانند گوگل یا آمازون است. درصورتی‌که امروزه ابزارها و فناوری‌های هوش مصنوعی به مراتب در دسترس‌تر شده‌اند. بسیاری از پلتفرم‌ها، کتابخانه‌ها و ابزارهای تولید متن وجود دارند که به شرکت‌های کوچکتر، استارتاپ‌ها، و حتی افراد امکان می‌دهند تا برنامه‌های هوش مصنوعی را توسعه دهند.
۹. هوش مصنوعی در نهایت جایگزین هوش انسانی خواهد شد
یک افسانه رایج دیگر این است که هوش مصنوعی از هوش انسانی پیشی خواهد گرفت و آن را به‌طور کامل جایگزین خواهد کرد. در حالی که هوش مصنوعی در برخی وظایف (مانند محاسبات یا تجزیه و تحلیل داده‌های وسیع) از انسان‌ها بهتر عمل می‌کند، اما فاقد ویژگی‌هایی مانند خلاقیت، همدلی، استدلال اخلاقی و انعطاف‌پذیری انسان‌ها است. هوش مصنوعی ابزاری است که برای افزایش توانایی‌های انسانی طراحی شده، نه جایگزینی کامل آن‌ها.
آینده هوش مصنوعی
هوش مصنوعی همیشه در حال پیشرفت است و امکانات آن بی‌پایان است. در حوزه بهداشت و درمان، هوش مصنوعی به پزشکان کمک می‌کند تا سریع‌تر و دقیق‌تر تشخیص دهند. در آموزش، به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا با توجه به سرعت یادگیری خود پیش بروند. در حمل‌ونقل، خودروهای خودران ممکن است به زودی به یک امر عادی تبدیل شوند.
اما آینده هوش مصنوعی نیز سؤالات مهمی را مطرح می‌کند: چگونه مطمئن شویم که هوش مصنوعی به طور مسئولانه استفاده می‌شود؟ چگونه از مشاغل در صنایعی که ممکن است توسط هوش مصنوعی تحت تأثیر قرار گیرند، محافظت کنیم؟ این‌ها چالش‌هایی هستند که با رشد روزافزون هوش مصنوعی باید به آن‌ها رسیدگی کنیم.
هوش مصنوعی فراتر از یک تکنولوژی مطرح، یک ابزار قدرتمند است که زندگی ما را به شکل‌های مختلفی متحول کرده است. از آسان‌تر کردن کارهای روزانه تا کمک به حل مشکلات پیچیده، هوش مصنوعی پتانسیل شکل‌دادن به آینده جامعه را دارد. و نکته جالب این است که نیازی نیست کارشناس فناوری باشید تا در این سفر هیجان‌انگیز شرکت کنید!