به گزارش کیان آنلاین ، انحصار وراثت یکی از مواردی است که بعد از فوت فرد مورد توجه قرار می‌گیرد. مراحل انحصار وراثت نیز شامل پنج گام اصلی از جمله تشکیل پرونده با ارائه مدارک هویتی متوفی و وراث، انتشار آگهی در روزنامه رسمی برای اطلاع‌رسانی عمومی، بررسی مدارک و ارزیابی اموال توسط دادگاه، صدور گواهی نهایی و اقدامات پس از آن مانند تقسیم اموال یا پرداخت مالیات بر ارث است. همچنین، تقسیم سهم‌الارث بین وراث طبقه اول (همسر، فرزندان و والدین) مطابق قوانین شرع انجام می‌شود.
آیا انحصار وراثت اجباری است؟
اگر متوفی دارایی قابل‌توجهی ندارد و تنها برای انجام امور اداری ساده نیاز به اثبات وراثت است، دریافت گواهی انحصار وراثت به‌صورت «محدود» کافی خواهد بود. این گواهی بدون بررسی جزئیات اموال متوفی صادر می‌شود و فرآیند ساده‌تری دارد.
اما اگر متوفی اموالی مانند ملک، سهام، حساب بانکی یا خودرو از خود به‌جای گذاشته باشد، دریافت گواهی انحصار وراثت «نامحدود» ضروری است. این گواهی به‌طور رسمی مشخص می‌کند چه افرادی و با چه سهمی از ارث برخوردار هستند و بدون آن، انجام هرگونه نقل‌وانتقال مالکیت اموال غیرممکن است. برای مثال، فروش ملک یا برداشت وجه از حساب بانکی متوفی تنها با ارائه این سند قانونی امکان‌پذیر خواهد بود. بنابراین، تقسیم ارث مطابق قانون و دسترسی به اموال متوفی، منوط به دریافت گواهی انحصار وراثت نامحدود است و در موسسه حقوقی دادسو قابل انجام خواهد بود.
مراحل انحصار وراثت
انحصار وراثت فرآیندی حقوقی و قضایی است که طی آن اموال، دارایی‌ها، دیون و تعهدات فرد فوت‌شده (متوفی) مطابق با قوانین کشور و شرع، به وراث قانونی او منتقل می‌شود. مراحل انحصار وراثت فرآینده پیچیده ای که نیازمند طی مراحل دقیق، ارائه مدارک معتبر و رعایت ضوابط خاص است تا از حقوق تمام ذی‌نفعان محافظت شود. در زیر، مراحل این فرآیند با تشریح جزئیات هر بخش ارائه می‌شود:
۱. تشکیل پرونده انحصار وراثت
اولین گام، مراجعه به دادگاه خانواده یا دادگاه عمومی حقوقی در محل آخرین اقامتگاه متوفی یا محل وجود اموال غیرمنقول است. در این مرحله، یکی از وراث یا نماینده قانونی آن‌ها با تهیه مدارکی شامل شناسنامه و کارت ملی متوفی، گواهی فوت، مدارک هویتی تمام وراث، سند ازدواج متوفی (در صورت وجود همسر)، وصیت‌نامه (در صورت وجود) و اسناد مالکیت اموال متوفی، درخواست تشکیل پرونده می‌دهد.
۲. انتشار آگهی انحصار وراثت
پس از تشکیل پرونده، دادگاه موظف است آگهی انحصار وراثت را در روزنامه رسمی کشور و یک روزنامه محلی منتشر کند. این آگهی حاوی اطلاعاتی مانند نام متوفی، تاریخ فوت، شماره پرونده، نام وراث و مهلت قانونی برای طرح ادعاهای احتمالی (معمولاً ۳۰ تا ۶۰ روز) است. در واقع، هدف اصلی این آگهی، اطلاع‌رسانی به عموم و دعوت از طلبکاران یا اشخاصی است که ممکن است ادعایی نسبت به اموال متوفی داشته باشند. اگر در این بازه زمانی ادعایی مطرح نشود نیز، دادگاه پس از پایان مهلت، بررسی نهایی را آغاز می‌کند.
۳. بررسی مدارک و اطلاعات توسط دادگاه
در این مرحله، دادگاه با همکاری کارشناسان رسمی، هویت وراث را با تطبیق مدارک ثبت احوال تأیید می‌کند و رابطه خانوادگی آن‌ها با متوفی را احراز می‌نماید. سپس، ارزش اموال منقول و غیرمنقول متوفی (مانند املاک، خودروها یا حساب‌های بانکی) توسط کارشناسان ارزیابی می‌شود. اگر متوفی بدهی داشته باشد، ابتدا از محل دارایی‌های او این بدهی‌ها تسویه می‌شود.
در صورت وجود اختلاف میان وراث یا ادعاهای خارجی نیز، دادگاه جلسات رسیدگی برگزار کرده و مدارک طرفین را بررسی می‌کند. همچنین، ممکن است این مرحله به‌دلیل پیچیدگی پرونده یا نیاز به استعلام از نهادهای دیگر، زمان‌بر باشد.
۴. صدور گواهی انحصار وراثت
پس از تکمیل بررسی‌ها و اطمینان از صحت مدارک، دادگاه گواهی انحصار وراثت را صادر می‌کند. این گواهی شامل نام و مشخصات کامل متوفی، فهرست وراث، سهم هر یک از آن‌ها مطابق با قوانین ارث (بر اساس طبقات ارث در فقه اسلامی) و فهرست دارایی‌ها و بدهی‌های متوفی است. در واقع، این سند به‌عنوان مرجع قانونی برای انتقال اموال استفاده می‌شود. در صورت اعتراض به محتوای گواهی نیز، ذی‌نفعان می‌توانند ظرف مدت زمان ۲۰ روز از تاریخ صدور، اعتراض خود را ثبت کنند.
۵. مراحل پس از صدور گواهی
وراث با ارائه گواهی انحصار وراثت به سازمان‌های مربوطه (مانند بانک‌ها، ثبت اسناد یا سازمان مالیاتی) می‌توانند اموال را تقسیم یا انتقال دهند. اگر یکی از وراث از تحویل سهم دیگران خودداری کند، پرونده به اجرای احکام دادگاه ارجاع داده می‌شود. همچنین، پرداخت مالیات بر ارث بر اساس ارزش دارایی‌ها، از دیگر اقدامات ضروری پس از صدور گواهی است.
برای تشکیل پرونده انحصار وراثت، ارائه مجموعه‌ای از مدارک ضروری است. ابتدا باید هویت متوفی و وراث به‌طور کامل احراز شود که برای این منظور ارائه شناسنامه و کارت ملی متوفی جهت تأیید هویت و فوت وی الزامی است.
نحوه تقسیم ارث بین وراث طبقه اول
برای تقسیم ارث، سهم وراث طبقه اول (همسر، فرزندان و والدین) بر اساس شرایط خاصی تعیین می‌شود. ابتدا سهم همسر متوفی محاسبه می‌گردد. اگر متوفی دارای فرزند باشد، همسر یک‌هشتم از اموال را دریافت می‌کند، اما در صورت عدم وجود فرزند، این سهم به یک‌چهارم افزایش می‌یابد.
پس از کسر سهم همسر، باقی‌مانده دارایی‌ها به فرزندان تعلق می‌گیرد. در این مرحله، سهم هر فرزند پسر دو برابر فرزند دختر است. اگر متوفی فاقد فرزند باشد، پدر و مادر هر کدام یک‌ششم از دارایی را به ارث می‌برند. اما در صورت وجود فرزندان، سهم والدین کاهش یافته یا حتی ممکن است از سهمیه ارث محروم شوند.
آیا برای گرفتن انحصار وراثت حتماً باید وکیل داشت؟
بدیهی است که اختیار دادن وکالت به وکیل دادگستری کاملاً انتخابی و بدون اجبار است. افراد ممکن است به‌دلیل نداشتن زمان کافی، تخصص لازم یا تمایل به واگذاری امور حقوقی، با پرداخت هزینه، وکالت خود را به یک وکیل پایه‌یک دادگستری بسپارند. هر یک از وراث در صورت تمایل به واگذاری وکالت نیز، ابتدا باید در سامانه ثنا ثبت‌نام کند.
این ثبت‌نام سه مزیت اصلی دارد:
- اولاً امکان پیگیری روند پرونده‌های حقوقی خود در دادگاه‌ها؛
- ثانیاً دریافت ابلاغ‌های الکترونیکی به‌جای نسخه کاغذی؛
- ثالثاً انجام فرآیند عقد وکالت و انعقاد قرارداد با وکیل به‌صورت دیجیتالی؛
بنابراین، تصمیم‌گیری برای استفاده از خدمات وکیل انحصار وراثت کاملاً به شرایط و نیازهای فردی بستگی دارد، اما در صورت انتخاب این مسیر، ثبت‌نام در سامانه ثنا الزامی است.
