به گزارش کیان آنلاین ، هیومیک اسید (Humic Acid) بخش مهمی از ماده آلی خاک است. نحوه مصرف هیومیک اسید بسته به نوع خاک و شرایط اقلیمی آن تغییر می‌کند. در اقلیم‌های سرد، مصرف پاییزه برای ذخیره عناصر و مصرف بهاره برای تحریک رشد توصیه می‌شود؛ در مناطق گرم و خشک، دوزهای بالاتر و تکرار مصرف همراه با آبیاری عمیق به حفظ رطوبت و کاهش تنش گرما کمک می‌کند و در مناطق مرطوب، دوزهای متوسط با زمان‌بندی دقیق برای جلوگیری از آب‌شویی مناسب‌تر است. مقدار مصرف هیومیک اسید بسته به نوع محصول، بافت خاک و شرایط اقلیمی متفاوت است و آگاهی از این تفاوت‌ها برای جلوگیری از اتلاف منابع و دستیابی به حداکثر بهره‌وری ضروری است.در ادامه با نحوه مصرف هیومیک اسید در اقلیم‌های مختلف (سرد، گرم و خشک، مرطوب)، دوزهای پیشنهادی مایع و گرانوله، تأثیر بافت خاک بر کارایی و همچنین برنامه مصرف سه‌مرحله‌ای در طول فصل رشد آشنا خواهید شد.
چرا نحوه مصرف هیومیک اسید در اقلیم‌های مختلف مهم است؟
واکنش‌های بیوشیمیایی هیومیک اسید در خاک به دما، رطوبت، بافت خاک و فعالیت میکروبی وابسته است. در اقلیم‌های سرد، فعالیت میکروارگانیسم‌ها محدود می‌شود و مواد آلی دیرتر تجزیه می‌شوند؛ به‌همین‌دلیل باید نحوه مصرف هیومیک اسید را به‌گونه‌ای تنظیم کرد که هم در پایان فصل رشد ذخیره‌سازی مواد مغذی فراهم شود و هم به‌محض گرم شدن هوا در بهار به‌سرعت آزادسازی عناصر آغاز شود.
در مناطق گرم و خشک، تبخیر زیاد و کمبود رطوبت باعث می‌شود که آب و مواد غذایی سریعاً از دسترس گیاه خارج شوند. استفاده از هیومیک اسید می‌تواند ظرفیت نگهداری آب و مواد غذایی را افزایش دهد و مقاومت گیاه به تنش حرارتی و کم‌آبی را بهبود بخشد.
در مناطق مرطوب، خاک‌ها معمولاً از مواد آلی غنی‌تر بوده و به‌دلیل بارندگی زیاد امکان آب‌شویی عناصر بیشتر است؛ در این مناطق دوزهای متوسط و زمان‌بندی دقیق برای جلوگیری از تجمع بیش‌ازحد ماده آلی اهمیت دارد. بنابراین نحوه مصرف هیومیک اسید باید براساس شرایط اقلیمی و نوع خاک طراحی شود تا بیشترین اثر را داشته باشد.
|
اقلیم |
دوز پایه پیشنهادی (کود مایع) |
دوز پایه پیشنهادی (کود گرانوله) |
|
سرد (زمستان‌های طولانی) |
۵–۱۰ لیتر در هکتار در اواخر تابستان یا پاییز برای ذخیره عناصر غذایی؛ در بهار ۱۰–۲۰ لیتر در هکتار برای تحریک رشد مجدد |
۷۵–۱۵۰ کیلوگرم در هکتار؛ در خاک‌های سبک ممکن است تا ۲۵۰ کیلوگرم نیاز باشد |
|
گرم و خشک (تنش گرما/خشکی) |
۳۰–۵۰ لیتر در هکتار به‌صورت تقسیم‌شده در طول فصل رشد |
۱۰۰–۲۰۰ کیلوگرم در هکتار؛ در خاک‌های شنی می‌توان مقدار را افزایش داد |
|
مرطوب (بارندگی بالا) |
۱۵–۳۰ لیتر در هکتار در چند نوبت، با فاصله زمانی طولانی‌تر |
۵۰–۱۰۰ کیلوگرم در هکتار؛ پرهیز از مصرف بیش‌ازحد |
توجه: مقادیر مربوط به میزان مصرف اسید هیومیک در جدول براساس توصیه‌های شرکت‌های معتبر تولیدکننده کودهای حاوی هیومیک اسید و منابع علمی تنظیم شده‌اند، اما بسته به بافت خاک، محصول و شرایط محلی قابل‌تغییر هستند.
دوز پایه و مقدار مصرف هیومیک اسید برای اغلب محصولات
استفاده خاکی از هیومیک اسید مایع (درصد وزنی ۱۰٪) به‌صورت پیش‌کاشت، میان‌کاشت یا سیستم آبیاری به‌مقدار ۵ تا ۹۴ لیتر در هکتار توصیه می‌شود. این طیف وسیع به‌دلیل تفاوت بین محصولات زراعی، باغی و تاکستان‌هاست؛ برای بذرکاری یا کاربرد در خط کاشت، می‌توان دوز ۵–۲۸ لیتر در هکتار را انتخاب کرد. برای مصرف در آب آبیاری (fertigation) نیز محدوده ۵ تا ۹۴ لیتر در هکتار پیشنهاد شده و باید پس‌از تزریق، به‌مدت حداقل دو ساعت آبیاری ادامه یابد تا مواد به‌طور یکنواخت در خاک توزیع شوند.
در کاربرد برگی (Foliar)، توصیه می‌شود که ۲ تا ۲۸ لیتر در هکتار با نسبت رقیق‌سازی حداکثر ۱ به ۱۰ استفاده شود. برای آب بذر یا محلول نشاء، ۹ تا ۹۴ لیتر در هکتار بدون عبور از غلظت ۳٪ مناسب است. نحوه مصرف هیومیک اسید در محصولات مختلف باید با احتیاط و آزمایش سازگاری با سایر کودها همراه باشد، چون این محصول با برخی کودهای کلسیمی یا محلول‌های شدیداً اسیدی (pH کمتر از ۴) سازگاری ندارد.
برای محصولات باغی که از کودهای گرانوله استفاده می‌کنند، شرکت PlantFood Co پیشنهاد می‌کند:
Most common rate is 75 – 150 lbs. per Acre for most crops. Sandy soils up to 500 lbs. per Acre.
رایج‌ترین نرخ برای اکثر محصولات ۷۵ تا ۱۵۰ پوند در هر هکتار (معادل ۸۴ تا ۱۶۸ کیلوگرم) است. در خاک‌های شنی تا ۵۰۰ پوند در هر هکتار (حدود ۵۶۰ کیلوگرم).
برای بذر و نشاء، برخی تولیدکنندگان آلمانی مانند Humintech پیشنهاد می‌کنند که ۰٫۳٪ یا ۳۰۰ میلی‌لیتر محلول هیومیک اسید به ازای هر ۱۰۰ کیلوگرم بذر استفاده شود و برای بستر کشت (substrates) ۱–۵ لیتر به‌ازای هر متر مکعب کافی است. برای روش‌های هیدروپونیک نیز ۳۰–۵۰ میلی‌لیتر محلول در ۱۰۰۰ لیتر محلول غذایی توصیه شده است.
تنظیم دوز براساس بافت خاک
بافت خاک یکی از عوامل تعیین‌کننده در نحوه مصرف هیومیک اسید است. خاک‌های شنی دارای ذرات درشت و ظرفیت نگهداری آب و مواد غذایی بسیار پایین هستند؛ بنابراین لازم است هم مقدار مصرف و هم دفعات استفاده افزایش یابد. علاوه‌براین، استفاده از کود مایع اسید هیومیک در چند نوبت (مثلاً ۳۰–۵۰ لیتر در هکتار) همراه با آبیاری عمیق می‌تواند توان نگهداری آب را افزایش دهد. این موضوع به‌ویژه در مناطق گرم و خشک اهمیت دارد که تبخیر بالا و شست‌وشوی سریع عناصر رخ می‌دهد.
در مقابل، خاک‌های سنگین و رسی معمولاً ظرفیت تبادل کاتیونی و نگهداری رطوبت بیشتری دارند ولی با مشکل تراکم و شوری مواجه هستند. مطالعات نشان می‌دهد که هیومیک اسید می‌تواند نمک‌های تجمع‌یافته روی ذرات رس را جدا کرده و بار منفی سطحی را بازگرداند؛ این فرآیند از چسبیدن ذرات و ایجاد تراکم جلوگیری می‌کند. این خاصیت به اصلاح خاک شور با هیومیک اسید کمک می‌کند، زیرا با اتصال یون‌های مثبت به گروه‌های کربوکسیل هیومیک اسید، پیوندهای نمکی بین ذرات خاک شکسته می‌شود و نفوذپذیری خاک افزایش می‌یابد.
بنابراین در خاک‌های رسی شور، مصرف منظم دوزهای متوسط (مثلاً ۱۰–۲۰ لیتر در هکتار برای کود مایع یا ۷۵–۱۵۰ کیلوگرم در هکتار برای گرانول) همراه با آبیاری کافی و مدیریت زهکشی توصیه می‌شود. این فرایند با عنوان « اصلاح خاک رس با هیومیک اسید » نیز شناخته می‌شود و بافت رسی را از حالت متراکم به حالت پوک و قابل‌نفوذ تبدیل می‌کند.
برنامه مصرف کود اسید هیومیک در طول فصل رشد
برنامه سه‌مرحله‌ای مصرف هیومیک اسید در طول فصل رشد شامل آماده‌سازی خاک پیش‌از کاشت، تغذیه پیوسته در دوره رشد و تقویت کیفیت محصول در زمان باردهی است.
- در مرحله قبل‌از کاشت، استفاده از ۵–۲۸ لیتر در هکتار کود مایع یا ۷۵–۱۵۰ کیلوگرم گرانول برای بهبود ساختار خاک و کمک به نفوذ بهتر ریشه‌ها توصیه می‌شود.
- در دوره رشد رویشی، مصرف منظم و تقسیم‌شده اهمیت دارد و می‌توان از ۲–۲۸ لیتر در هکتار به‌صورت برگی یا ۵–۵۰ لیتر از طریق آبیاری قطره‌ای هر ۴–۶ هفته استفاده کرد.
- در خاک‌های شنی یا مناطق گرم این مقدار تا ۳۰–۵۰ لیتر قابل‌افزایش است. در مرحله باردهی، برای حفظ سلامت گیاه دوزهای پایین‌تر (۲–۱۰ لیتر در هکتار) پیشنهاد می‌شود و مصرف برگی باید چند هفته پیش‌از برداشت متوقف شود تا لکه روی محصول ایجاد نشود.
- پس‌از برداشت نیز مصرف پاییزه همراه با ریزمغذی‌ها باعث ذخیره عناصر در مولکول‌های هیومیک و آزادسازی آن‌ها در بهار بعدی می‌شود. شرکت اکسیر دانش آبادیس به‌عنوان تولیدکننده کودهای آلی مانند هیومیک اسید، کلات آهن و آمینو اسید، آماده است تا راهنمایی‌های تخصصی در مورد مقدار و نحوه مصرف هیومیک اسید در باغ یا مزرعه شما ارائه دهد.
نکات اختصاصی مصرف هیومیک اسید در مناطق مختلف
در مجموع، نحوه مصرف هیومیک اسید در اقلیم‌های مختلف باید با توجه به شرایط محیطی تنظیم شود: در مناطق سردسیر، مصرف ترکیبی محلول و گرانول در اواخر تابستان یا پاییز باعث ذخیره عناصر در خاک می‌شود و با گرم شدن هوا در بهار آزادسازی آن‌ها آغاز می‌گردد؛ در مناطق گرم و خشک، دوزهای نسبتاً بالا (۳۰–۵۰ لیتر مایع یا ۱۰۰–۲۰۰ کیلوگرم گرانول) به‌صورت چند مرحله همراه با آبیاری عمیق به کاهش تنش گرما و کم‌آبی کمک می‌کند؛ و در مناطق مرطوب، مصرف محافظه‌کارانه با دوزهای متوسط (۱۵–۳۰ لیتر در هکتار) همراه با مدیریت زهکشی و مکمل‌های ریزمغذی مانند آهن و روی، مانع آب‌شویی و کمبود عناصر می‌شود.
سخن پایانی
نحوه مصرف کود هیومیک اسید باید براساس نوع محصول، بافت خاک و اقلیم تعیین شود. برای اغلب محصولات، دوزهای عمومی از ۵ تا ۹۴ لیتر در هکتار برای محلول‌های ۱۰٪ و ۷۵ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار برای گرانول‌ها پیشنهاد شده است. در خاک‌های شنی یا شرایط گرم و خشک، نیاز به مقادیر بالاتر و کاربردهای مکرر وجود دارد، درحالی‌که در خاک‌های رسی یا مناطق مرطوب باید دوزهای متوسط با تمرکز بر اصلاح خاک شور و ساختار رسی استفاده شود. در نهایت توصیه می‌شود پیش‌از مصرف، آزمون خاک انجام بدهید و با کارشناسان آبادیس برای تنظیم برنامه غذایی اختصاصی مشورت کنید.
سوالات متداول
۱. آیا می‌توان هیومیک اسید را همراه با سایر کودها یا سموم استفاده کرد؟
بله، هیومیک اسید یک اصلاح‌کننده خاک است و در بیشتر موارد می‌تواند همراه با کودهای نیتروژن، فسفر یا پتاسیم استفاده شود. بااین‌حال محلول‌های حاوی هیومیک اسید ممکن است با کودهای کلسیمی یا محلول‌های با pH زیر ۴ سازگار نباشند و باید قبل‌از اختلاط، آزمایش سازگاری انجام شود.
۲. در خاک‌های بسیار شنی چند مرتبه باید هیومیک اسید مصرف شود؟
به‌دلیل نفوذپذیری بالای خاک‌های شنی و شست‌وشوی سریع عناصر، می‌توان دوز کل را در چند نوبت تقسیم کرد؛ به‌طور معمول ۳۰–۵۰ لیتر در هکتار مایع یا ۱۰۰–۲۰۰ کیلوگرم گرانول در هر نوبت استفاده می‌شود و در صورت نیاز در طول فصل تکرار می‌شود.
۳. آیا هیومیک اسید در کشاورزی ارگانیک قابل استفاده است؟
هیومیک اسید یک ماده طبیعی است که از تجزیه مواد آلی به‌دست می‌آید، بااین‌حال باید مطمئن شوید محصول انتخابی دارای گواهی ارگانیک معتبر باشد و در صورت استفاده همزمان با کودهای دیگر، استانداردهای ارگانیک را رعایت کنید.
