کیان آنلاین – اقتصاد 24 نوشت: شاید کمتر کسی تصور می‌کرد تنها ابراز یک جمله از سوی رئیس سازمان هواپیمایی کشور بعد از حدود دو دهه از آزاد شدن و قانونی بودن داشتن هواپیماهای شخصی در ایران بار دیگر بحث وجود یا خرید و پرواز هواپیماهای شخصی و خصوصی در ایران را این طور داغ کند. همه چیز از همین حرف ساده رئیس سازمان هواپیمایی کشوری شروع شد که خبر داد خرید و فروش هواپیماهای جت هفت نفره برای عموم آزاد است و حتی در ادامه نیز افزود که در حال حاضر هم بسیاری از مردم از این فضا استفاده می‌کنند.
محمد محمدی‌بخش، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در هفته اول اردیبهشت سال جاری با تاکید بر اینکه خرید و فروش هواپیماهای جت ۷ نفره برای عموم آزاد است، گفت: در حال حاضر، بسیاری از مردم از این فضا استفاده می‌کنند و تاجرها، برخی از مسئولان، تیم‌های ورزشی و تیم‌های اقتصادی از مخاطبان جت‌های خصوصی هستند.
البته که بسیاری از رسانه‌ها تنها به خواندن تیتر سخنان محمدی بخش اکتفا کردند و در زمان اندکی شبکه‌های اجتماعی پر شد از انواع تحلیل‌ها درباره سخنان او، اما حقیقت این است که سخنان این رئیس سازمان هواپیمایی کشوری نه جدید بود و نه چندان عجیب! شاید فقط تاکید بر کلمه جت شخصی بود که باعث داغ‌تر شدن بحث‌ها شد.
بیشتر بخوانید:
قیمت هواپیمای شخصی در ایران چقدر است؟
مساله این است که اساسا موضوعی به نام تحریم در هواپیماهای شخصی وجود ندارد؛ بنابراین افرادی که سرمایه دارند و متقاضی خرید هواپیمای شخصی هستند برای خرید کار سختی ندارند.
۲۵۰ هواپیمای کوچک در کشور وجود دارد
به گزارش اقتصاد ۲۴، اما جالب این جاست که بسیاری حتی در ادامه توجه نکردند که محمدی بخش تعداد هواپیماهای کوچک شخصی در ایران را نیز قید کرد و گفت: در حال حاضر ۲۵۰ فروند هواپیمای فوق سبک در ایران فعالیت دارند که البته از این هواپیماها برای مسیر سفر استفاده نمی‌کنند بلکه اغلب برای پروازهای تفریحی و آموزشی کاربرد دارند.
او البته درباره مالکیت این هواپیماها نیز توضیح داد که مالک هواپیماهای فوق سبک می‌تواند افراد حقیقی باشد، اما بهره‌بردار حتما باید حقوقی باشد، گفت: البته به این هواپیماها اجازه فعالیت به عنوان حمل و نقل عمومی داده نمی‌شود و ملاحظات خاص خود را دارد.
البته همه این توضیحات در ادامه تبصره‌هایی قائل شد که تا حدودی شرایط را متفاوت می‌کنید چرا که آقای رئیس گفت که هواپیماهای بیزنیس جت جزو هواپیماهای استاندارد سازمان هواپیمایی در کشورمان محسوب می‌شوند که پروازهای منطقه‌ای را انجام می‌دهند که البته برخی از این هواپیماها هم امکان پرواز دوربرد را دارند و مدل‌های آن در ایران فراوان است.
مجوز هست، اما جت نیست؟
خب باید در این بخش آقای رئیس البته توضیح می‌داد که پس مجوز‌های لازم برای پرواز برای سفر‌های طولانی با هواپیماهای شخصی همیشه وجود دارد و مساله فقط توانایی خود هواپیماست. البته او درباره تعداد دقیق هواپیماهای جتی که امکان پرواز طولانی و بین شهری و کشوری را دارند توضیحی نداد.
وی تصریح کرده که معمولا تاجرها، برخی از مسئولان، تیم‌های ورزشی و تیم‌های اقتصادی از این هواپیماها استفاده می‌کنند. پس تا اینجا از میان کل ادعا‌های طرح شده توسط این معاون وزیر راه می‌توان به این نتایج رسید که هم هواپیمای سبک و هم بیزنس جت در ایران وجود دارد و دستکم برای مسئولان وزارت راه نیز هویت استفاده کنندگان از این شبکه روشن است.
این البته در حالی است که به گزارش اکو ایران، مقصود اسعدی سامانی، دبیر انجمن شرکت های هواپیمایی ایران نیز توضیح می‌دهد: «هواپیماهای شخصی سال هاست در ایران استفاده می‌شود و اتفاق جدیدی درباره معامله اینگونه هواپیماها رخ نداده اما بیشتر این هواپیماها به صورت جت های فوق سبک بوده که برای تفریحات مورد استفاده قرار می‌گیرد.»
او با اشاره به اینکه انجمن ایرلاین های ایران اطلاعی ندارد که چند نفر در ایران با جت شخصی تردد می‌کنند، ادامه می‌دهد: «مالکان جت های شخصی اجازه ندارند برای پروازهای آن بلیت بفروشند و پروازهای این جت‌ها به صورت رفع نیازهای شخصی است.»
وقتی اولین بار سروکله هواپیماهای شخصی در ایران پیدا شد
راستش شاید ریشه‌های این همه احتیاط در اعلام آمار و ارقام دقیق جت‌های شخصی و مالکانش را بتوان در همان ژست همیشگی و ابدی ساده زیستی مسئولان و شهروندان طبقه خاصی از کشور ارزیابی کرد. گویا که اساسا اگر درباره داشته‌ها و یا انواع امکانات شخصی و خصوصی موجود در ایران صحبت شود به آن ژست ابدی و همیشگی که در بیش از ۴ دهه گذشته سعی شده بر آن تکیه شود، خدشه وارد می‌شود؛ ژست ساده زیستی و دوری از تجملات و طاغوت. نتیجه احتمالا این شده که از همه آن شعار‌ها پوسته ای باقی مانده و همه امکانات در اختیار طبقه ای خاص است، اما فقط قرار نیست خبری شود و توی چشم باشد.
اما مساله وجود و داشتن هواپیماهای خصوصی نخستین بار اواخر دهه ۷۰ بود که در ایران مطرح شد. آرمان بیات، کارشناس صنعت هوانوردی در بهمن سال ۱۳۹۷ به روزنامه شهروند گفته بود نخستین‌بار سال ۱۳۷۶ فردی یک فروند هواپیمای چهار نفره یک‌موتوره پیستونی وارد کرد، اما به دلیل مشکلات قانونی امکان استفاده از آن نبود و درنهایت بعد از سال‌ها خاک‌خوردن در فرودگاه قلعه‌مرغی به یکی از ایرلاین‌ها واگذار شد. بعد از آن، در سال ۱۳۷۹ شرکت بلند پرواز یک هواپیمای ورزشی وارد کرد که به دلیل محدودیت‌هایی که وجود داشت، این هواپیما در بخش آموزش مورد استفاده قرار گرفت.
مساله آزاد و قانونی شدن خرید هواپیماهای سبک شخصی نخستین بار در سال ۱۳۷۹ تصویب شد، اما معنای داشتن این هواپیماها هرگز همچون داشتن یک خودروی شخصی در کشور نبوده است. کما اینکه سه سال بعد از این تاریخ بود که آیین نامه‌ها و قوانین مربوط به مالکیت هواپیماهای شخصی در کشور تایید و نهایی شد.
به گزارش اقتصاد۲۴، در واقع خرید هواپیمای شخصی در سال ۱۳۸۲ بود که حالت رسمی به‌خود گرفت. همچنین باید توجه داشت که در آیین‌نامه مالکیت و بهره‌برداری هواپیمای شخصی آمده هر شخص حقیقی یا حقوقی دارای تابعیت کشور ایران، مجاز است با رعایت قوانین و مقررات، برای خرید و مالکیت هواپیمای شخصی غیرنظامی اقدام کند. در این آیین نامه به طور کامل همه موارد مربوط به مالکیت و شرایط استفاده از هواپیماهای شخصی در کشور مشخص شده است.
جت شخصی با هواپیمای فوق سبک شخصی فرق دارد
خریداران این هواپیماها باید در ابتدا هواپیمای شخصی را در سازمان هواپیمایی کشوری ثبت کنند و ابدا نیز این طور نیست که هر بار میلشان کشید با هواپیمای شخصی خودشان جایی برود، آن را روشن و حرکت کنند بلکه برای هر پرواز نیاز به مجور جداگانه دارند.
تایید و مجوز اولیه خرید هواپیما نیز ۶ ماه زمان می‌برد. محل نگهداری هواپیماهای شخصی هم همان فرودگاه‌های خاصی است که به خریدار معرفی می‌شود. از طرف دیگر باید خریدار آماده پرداخت همه هزینه‌های جانبی این هواپیماهای شخصی نیز باشد؛ هزینه هایی چون تعمیر و نگهداری، تامین قطعات و باقی موارد زیر نظر سازمان هواپیمایی انجام می‌شود و مهم‌تر آنکه هزینه سوخت این هواپیماها نیز به صورت آزاد بوده و باز توسط سازمان هواپیمایی کشور باید تامین شود.
اما نکته این است که به گزارش اقتصاد ۲۴، بین وجود هواپیمای فوق سبک تک موتور شخصی و جت شخصی باید کاملا تفکیک قائل شد. هواپیماهای سبک تک موتوره شخصی که تعداد آن‌ها ۲۵۰ عدد ذکر شده به طور کامل با جت‌های شخصی متفاوت هستند.
فرودگاه‌هایی برای هواپیماهای تک موتور و جت‌های شخصی
برای هواپیماهای سبک شخصی تعداد زیادی فرودگاه در کشور وجود دارد، از جمله فرودگاه‌های گلبهار در مشهد، آزادی قزوین، زرقان شیراز، ایوانکی نزدیک تهران، کرمان، رامسر، نوشهر، ایلام، ارومیه، جلفا، کاشمر، دزفول، نیشابور، پیام کرج، تبریز، بجنورد، اصفهان، شهرکرد، یاسوج، کیش، زنجان، همدان و نمک‌آبرود نقاطی هستند که می‌توان برای استفاده از هواپیماهای شخصی از آن‌ها استفاده کرد، اما این بدان معنا نیست که لزوما برای جت‌های شخصی نیز قابل استفاده هستند.
یک بار دیگر باید به سخنان محمدی بخش دقت کرد. به گزارش اقتصاد ۲۴، هواپیماهای کوچک شخصی که بیشتر دو نفره و ملخی هستند برای پرواز کوتاه استفاده می‌شوند و در مواردی همچون کیش و قشم و نمک آبرود در نهایت برای چرخیدن بر روی جزیره یا منطقه استفاده خواهند شد، اما جت‌های شخصی برای پرواز بین شهری استفاده می‌شوند و مثلا اگر صاحب یک جت شخصی باشید می‌توانید تهران تا کیش را به صورت خصوصی در سه ساعت طی کنید.
هواپیماهای شخصی فوق سبک معمولا دو نفره است و توانایی پرواز به‌مدت پنج تا شش ساعت را دارد. برد پرواز هواپیمای شخصی به ۲۳۰ تا ۲۵۰ کیلومتر می‌رسد.
این در حالی است که جت‌های شخصی هم توان طی مسافت بیشتری را دارند و هم این که امکان پرواز و فرود آنان در فوردگاه‌های بزرگ‌تر وجود خواهد داشت. البته به نظر می‌رسد در نهایت همه جت‌های شخصی نیز بتوانند در فرودگاه‌هایی که مورد استفاده هواپیماهای سبک هستند نیز فرود بیایند.
هواپیماهای شخصی کجا نگهداری می‌شوند؟
نکته این است که صاحبان جت‌های شخصی در ایران می‌توانند به ترکیه و باکو نیز سفر کنند، اما باید توجه داشت که این هواپیماهای شخصی به هیچ وجه اجازه پرواز داخل تهران یا شهر‌های بزرگ را ندارند و باید در حاشیه شهر پرواز کنند و به همین دلیل در مورد تهران اصلی‌ترین فرودگاه برای این هواپیماهای شخصی را فرودگاه پیام که جایی بین تهران و کرج واقع شده است می‌دانند.
اساسا محل نگهداری هواپیماهای خصوصی (چه جت شخصی یا هواپیماهای سبک) که مالکین آن‌ها در تهران ساکن هستند ۳ فرودگاه در اطراف تهران است.
فرودگاه پیام کرج که بزرگترین فرودگاه آموزشی خاورمیانه اکنون محسوب می‌شود، فرودگاه افلاک آسیا در کیلومتر ۴۵ جاده امام رضا (ع)، نرسیده به ایوانکی شرق تهران و فرودگاه آزادی در آبیک از دیگر فرودگاه‌هایی است که احتمالا مالکان میلیاردر این هواپیماها آن‌ها را نگهداری می‌کنند.
البته که هزینه پارکینگ این هواپیماها هم حتما با خودرو‌ها متفاوت است ماهیانه بین ۲۰ تا ۲۵ میلیون هزینه پارک و نگهداری این هواپیماها است.
نکته این که تنها در ۵ سال گذشته تعداد هواپیماهای کوچک شخصی در ایران تا دو برابر افزایش یافته است.
قیمت‌های متنوع برای هواپیماهای کوچک
اما تنوع قیمت در مورد هواپیماهای شخصی بسیار بالاست. خرید هواپیمای شخصی دو نفره ملخی با جت ۷ نفره تفاوتی بسیار دارد.
به گزارش اقتصاد ۲۴، یک هواپیمای دو نفره سبک که سفارش داده شده و به ایران برسد رقمی حدود ۲۰۰ هزار دلار هزینه خام در پی خواهد داشت که با رقم دلار ۶۴ هزار تومان امروز رقمی حدود ۱۲ میلیارد و هشتصد میلیون تومان هزینه دارد.
اما ارزان‌ترین هواپیمای کوچک مونتاژ داخل نیز رقمی حدود ۱۰۰ هزار دلار هزینه دارد که یعنی باید حدود ۷ میلیارد تومان به جز هزینه‌های نگهداری ماهانه برایش پول داشته باشید.
این ارقام، اما بیشتر برای هواپیماهای کوچک دو نفره است. این که شاید آقازاده‌هایی باشند که برای رقابت و چشم و هم چشمی با هم از خرید ماشین خسته شوند و حالا کار به خرید هواپیمای سبک رسیده باشد بیشتر در این موارد کاربرد دارد.
شرکت‌های آموزش پرواز در ایران که به شکل عجیبی تقریبا در همه منطقه پیشتاز هستیم و همچنین شرکت‌های تفریحی در برخی نقاط ایران همچون شمال کشور، کیش و قشم و حتی اخیرا در کویر ایران نیز از دیگر خریداران این هواپیماهای تفریحی و سبک هستند.
هواپیما‌هایی که گاه برای یک ربع ساعت تجربه پرواز با آنان ارقامی بین یک و نیم میلیون تا سه میلیون تومان باید پرداخت کرد.
برای مثال شرکتی در کیش در آگهی خود رقم یک میلیون و ۹۵۰ هزار تومان برای ۱۲ دقیقه پرواز از شما طلب می‌کند. این ارقام البته در هیچ آگهی برای بیشتر از ۲۰ دقیقه نبوده است.
جت‌هایی با قیمت‌های نجومی
اما اگر شما خواهان خرید یک بیزنس جت ۷ نفره باشید که بتوانید به صورت شخصی به شهر‌های مختلف ایران و البته فعلا ترکیه و باکو سفر کنید، ارقامی که پیش روی شماست بسیار متفاوت خواهد بود چرا که قیمت جت‌های ۸ نفره در ایران به بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان نیز می‌رسد.
ارزان‌ترین جت ۷ نفره را نمی‌توان با رقم کمتر از ۲ میلیون دلار خریداری کرد، رقمی که به صورت خام بدون احتساب پورسانت‌های شرکت وارد کننده و گمرکی و الباقی هزینه ها، رقمی حدود ۱۲۸ میلیارد تومان است.
همچنین قیمت جت ۸ نفره امبرایر فنوم ۱۰۰ای‌وی که از جدیدترین انواع جت بسیار سبک به شمار می‌رود و حداکثر ۸ نفر را حمل می‌کند ۴.۶ میلیون دلار است که رقمی حدود ۲۹۵ میلیارد تومان فقط هزینه خرید خام این هواپیمای کوچک ۸ نفره است. خرید جت دیگری که ۶ نفر را حمل می‌کند نیز ۲۳۰ میلیارد تومان هزینه در بر خواهد داشت.
یکی دیگر از جت‌هایی که در جهان ارزان محسوب می‌شود، سسنا ام۲ است که حدود ۶ میلیون دلار قیمت دارد و حداکثر ۲ خدمه و ۷ مسافر را حمل می‌کند و با رقم دلار ۶۴۰۰۰ تومان رقم خرید آن به ۳۸۴ میلیارد تومان می‌رسد.
اما باید توجه داشت که امکان خرید جت‌های شخصی دست دوم نیز از طریق دبی و ترکیه برای علاقمندان در ایران وجود دارد. در این حالت می‌توان یک جت ۷ نفره دست دوم را با رقمی حدود یک میلیون دلار خریداری کرد که در همین حالت نیز ۶۴ میلیارد تومان هزینه چنین جت‌هایی خواهد بود.
البته در روز‌های اخیر شرکت‌های خاصی که تاکنون کار آموزش و وارد کردن هواپیماهای کوچک دو نفره را بر عهده داشته اند از جت‌های ۸ و ۱۰ نفره دست دومی با قیمت ۷۰۰ یا ۸۰۰ هزار دلار نیز سخن گفته اند که در همان حالت نیز به رقمی حدود ۴۴ میلیارد تومان بودجه برای خرید چنین جت‌هایی نیاز است و همچنان محل سوال است که با رقم دلار ۶۴ هزار تومانی چه کسی یا کسانی توان خرید این بیزنس جت‌های سبک حتی با پایین‌ترین رقم را دارا خواهد بود؟
سوالی که پس از طرح مساله توسط معاون وزیر راه حالا هر روز توسط شهروندان پرسیده می‌شود!
مالکان حقیقی-حقوقی جت‌ها کیستند؟
به نظر می‌رسد هر چند احتمالا اکنون و در حال حاضر تعداد مالکان حقیقی جت‌های خصوصی بسیار بسیار محدود هستند و شاید انگشت شمار باشد، اما جت‌های اجاره ای و یا احتمالا جت‌های خصوصی در اختیار موسسات و شرکت‌های حقوقی وجود داشته که در نهایت توسط مالک آن موسسه و شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
البته شاید بتوان مشهورترین تصویر یک جت شخصی و اختصاصی را در پیش نظر ایرانیان، جت شخصی بابک زنجانی دانست. جتی که گفته می‌شد توسط ایرلاین او خریداری شده، اما برای سفر‌های شخصی خود وی و دوستانش مورد استفاده قرار می‌گیرد. این جت زمانی بسیار مشهور شد که تصویر حسن میرکاظمی معروف به حسن رعیت در کنار بابک زنجانی در این جت منتشر شد.
گران قیمت‌ترین جت شخصی جهان
اما شاید برایتان جالب باشد بدانید در مقابل این ارزان‌ترین جت‌هایی که شاید امکان خرید آن برای برخی ایرانیان خاص فراهم باشد، گران‌ترین جت شخصی جهان کجا و در اختیار چه کسی است؟
گران‌ترین جت شخصی جهان هر چند که اکنون در اختیار جو بایدن است، اما متعلق به او نیست، چرا که این جت لوکس بسیار گران متعلق به روسای جمهور آمریکا است.
این جت شخصی یک بوئینگ ۷۴۷-۸ بسیار اصلاح شده است و قیمت آن ۱.۶ میلیارد دلار است و اکنون تنها برای جا به جایی رئیس جمهور آمریکا و هیات همراه آن استفاده می‌شود.
هزینه آموزش پرواز و خلبانی
یک مساله دیگر البته در مورد خرید جت‌ها یکی نیز این مساله است که باید برای پرواز این هواپیماها نیز چاره ای اندیشید.
آموزش خلبانی هواپیماهای فوق سبک شخصی شامل ۹۰ ساعت تئوری و ۵۰ ساعت پرواز است و هزینه این دوره در کمترین حالت ۱۵۰ میلیون تومان تا ۲۰۰ میلیون تومان هزینه در بردارد.
آموزش خلبانی هواپیماهای فوق سبک با اجاره حمل مسافر، اما نیاز به ۷۰ ساعت آموزش تئوری در کنار ۷۰ ساعت پرواز با جایروپلن دارد که پس از آن شما این امکان را دارید که پرواز ناوبری با حمل سرنشین را انجام بدهید.
البته با توجه به شرایط خاص کشور و عدم وجود جت شخصی در اختیار اشخاص به نظر می‌رسد که مساله خلبان برای این مدل از هواپیماها هنوز چندان جدی نشده است کما اینکه در نمونه‌های پرشمار جهانی به طور معمول یک خلبان نیز برای هواپیمای مورد نظر استخدام می‌شود.
در ایران، اما فعلا دست بالا با جت‌های اجاره ای است که اکنون چندین شرکت مختلف کار اجاره آنان را بر عهده دارند.
اجاره جت شخصی در ایران ممکن است
یعنی فارغ از خرید جت خصوصی، متقاضی از جمله شرکت‌های بزرگ، ورزشکاران و سیاسیون در ایران، امکان اجاره مدل‌هایی از جت‌های خصوصی ۸ نفره را نیز دارا هستند. مبدا پرواز این جت‌های خصوصی اجاره‌ای فرودگاه مهرآباد است و به طور معمول از لانچ ویژه پرواز می‌کنند.
البته به جز جت چلنجر (جت ۸ نفره)، جت‌های دیگر نیز در ایران وجود دارند که به صورت اجاره ای می‌توان از آنان استفاده کرد، از جمله یک جت سی نفره که توسط یک شرکت خاص اجاره داده می‌شود.
همچنین جت ۲۸ نفره اجاره ای نیز در کشور برای اجاره موجود است که سه مهماندار نیز برای پذیرایی وجود دارد.
برای پروازهای با تعداد بالای مسافر تا سقف ۵۰ نفر نیز دستکم در حوزه اختیار یکی از شرکت های خدمات هوایی، یک فروند هواپیمای امبرائر از مبدا فرودگاه مهرآباد وجود دارد و این هواپیما برای مسیر‌های کوتاه و میان برد مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ و البته مالکیت این جت‌ها نه در اختیار شخص حقیقی بلکه یک شرکت حقوقی است که این جت‌ها را اجاره می‌دهد.
مثلا در موردی یکی از این شرکت‌ها می‌گوید که اگر بخواهید با یک هواپیمای شخصی از نوع چلنجر ۲۰۰۱ یا هاکر ۴۰۰ فقط به سمت جزیره کیش پرواز کنید و تعدادتان هم به ۶ نفر برسد، باید ۳۶۰ میلیون تومان، بپردازید. در صورتی که بخواهید سفر یک روزه به این جزیره داشته باشید و هواپیما هم در اختیارتان باشد باید ساعتی چهار هزار دلار بدهید.
اگر هم قصد داشته باشید به عنوان مثال پرواز تفریحی بر فراز یکی از شهر‌های شمالی مثل رامسر داشته باشید، بین ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان تا حدود ۶ میلیون تومان باید برای پروازهای ۱۵ تا ۶۰ دقیقه هزینه کنید و این با جت ۶ نفره یعنی هزینه ای بین ۱۵ میلیون تا ۳۶ میلیون تومان برای یک سفر زیر ۶۰ دقیقه ای هزینه در بردارد.
یکی از تیم‌های فوتبال نیز اخیرا مدعی شده بود برای یک پرواز با جت خصوصی رقمی حدود ۳۳۰ میلیون تومان پرداخت کرده است.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد در وضعیت فعلی و فارغ از مساله ۲۵۰ هواپیمای دو نفره، ملخی و سبک در کشور، چیزی به نام جت خصوصی بیش از آن که در اختیار اشخاص باشد، در اختیار تعدادی شرکت خاص است که برای رزرو و اجاره این جت‌ها بنا به تعداد باید با این شرکت‌ها تماس گرفت.
اما همچنان پس از سخنان معاون وزیر راه سوالات بسیاری در اذهان شهروندان وجود دارد. اینکه چطور در حالی که بسیاری از کالا‌های روزمره زندگی شهروندان در ردیف کالا‌های لوکس قرار گرفته است به ناگاه صحبت از جت‌های شخصی در کشور می‌شود؟ چطور امکان دارد که به این راحتی یک مدیر و مسئول در کشوری زیر سایه بدترین تحریم‌های ممکن که حالا شهروندانش برای به دست آوردن سرپناه در مضیقه هستند به این راحتی از امکان خرید جت‌های شخصی و خصوصی سخن می‌گوید و اساسا مالیات تعیین شده و گمرکی این جت‌ها چطور محاسبه می‌شود؟
تصور کنید کمترین رقم یک جت ۶ نفره دست دوم رقمی حدود ۳۲ میلیارد تومان خواهد بود؛ چطور در کشوری که اینگونه تحت فشار اقتصادی است امکان واردات چنین کالای لوکس و تجملاتی داده می‌شود و اساسا حتی اگر نیز مجوز آن صادر می‌شود مالکان آن چه کسانی هستند و ارقام مالیاتی که می‌پردازند، چقدر است؟
سوالاتی از این دست حالا بیش از همیشه پیش روی شهروندان است و شاید بهتر باشد به همه این موارد دستکم پاسخ دقیقی داده شود.